پەیماننامەی لۆزان… بكوژی سایكس-پیكۆ و سیڤەر- 24 تەمموزی 1923

محەممەد گەڵاڵەیی*

لەدوای ڕاگەیاندنی پەیماننامەی سیڤەر لە 1920، گورزێكی گەورە لە بزووتنەوەی نیشتیمانی گەنجە توركەكان كەوت، كە لەلایەن لیژنەی ئیتیحیادی وتەرەقی سەرپەرشتی دەكران، بەڵام ئەم بزوتنەوەیە گۆڕا بۆ جوڵانەوەیەكی سەربازی لە ئەنادۆڵی رۆژهەڵات و باشووری رۆژهەڵاتی توركیا لە دژی دەوڵەتی عوسمانی، لە ژێر ناونیشانی (جەنگی سەربەخۆیی) یان( حرب الاستقلال)، كەسایەتێكی نوێی خستە سەر گۆڕەپانی تازەی دەوڵەتی عوسمانی، كە مستەفا كەمال ئەتاتورك و جەنڕاڵە هاوڕێكانی كە پێكهاتبوون لە عیسمەت ئینۆنۆ و جەلال بایار و حسین رووف و علی فواد..هتد..شایانی باسكردنە رۆڵی توركیا لە دوای سەركەوتنەكانی سوپاكەی مستەفا كەمال ئەتاتورك بەسەر ئەرمەنییەكان لە باكووری رۆژهەڵات و یۆنانییەكان لە باشووری رۆژئاوا و ئەنادۆڵی رۆژئاوا، دەرگای دیپلۆماسی لەسەر حكومەتێكی ناشەرعی كردەوە كە خودی مستەفا كەمال ئەتاتورك حوكمداری بوو، بۆیە دەوڵەتانی سەركەوتوو یاخود هاوپەیمانان لە دوای جەنگی جیهانی یەكەم، بۆ دیاریكردنی حكومەتێك كە توركیای دوای شكستی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی بەرێوەببات، پێویست بوو گفتوگۆ لەگەڵ گروپێكی تازەدا بكرێت، كە ڕابەرایەتی شەڕی ئیستقلال یان دەكرد. بەڵام ئەم دەرفەت پێدانەی دەوڵەتانی ئەوروپی بەتایبەتی بەریتانیا و فەرەنسا، بە توركیا و ئەتاتورك وەك ڕووی یەك دراو وابوون، دەرفەتەكەیان قۆستەوە، بەمەرجێ‌ وڵاتانی سەركەوتووی جەنگ(میحوەر) كار لەسەر جێبەجێكردنی مادەكانی پەیمانی سیڤەر نەكەن، بەتایبەتی ئەو مادانەی كە چارەنووسی سنووری دەوڵەتی داهاتووی توركیا دیاریدەكەن، بەلای وڵاتانی وەك بەریتانیا وفەرەنسا گرینگ بوو كە توركیا وەك وڵات و شوێنگەی جوگرافی رۆڵێكی چارەنووسسازی دەبێت لە یەكلایكردنەوەی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەهەمانكاتیشدا دەوڵەتانی ئاماژەپێكراو سێیەكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست یان وەك داگیریەك بەنێوی سەرپەرشتی كردن(انتداب) بەرێوەدەبرد.. بۆیە لە 20 تشرینی دووەمی 1922 كۆنگرەی لۆزان كرایەوە، كە وەفدی وڵاتانی بەمشێوەیە بوو:

گروپی گفتوگۆكاری وڵاتانی ئەوروپا، وەك لایەنی یەكەم:
بەریتانیای مەزن، فەرەنسا، ئیتاڵیا، یابان، یۆنان، سلۆڤینیا، سربۆكراتیا، رۆمانیا
وڵاتانی نێو یەكێتی سۆڤییەت كە پەیوەستی هەندێ‌ مەسەلەی تایبەت بە سنوور و كێشە مێژووییەكان دەیگرتنەوە، وەك ئۆكرانیا و جۆرجیا و رۆمانیا و بولگاریا.. ئەندامی ناكارای دانوستانی كۆنگرەی لۆزان بوون.
گروپی گفتوگۆكاری توركیا، وەك لایەنی دووەم:
عیسمەت ئینۆنۆ(جەنەڕاڵی جەنگی سەربەخۆیی و وەزیری بەرگری)
حسین رووف ئوربای(سەرۆك وەزیران)
یوسف كەمال( وەزیری دەرەوە).
ئەوەی شایانی باسە، مستەفا كەمال ئەتاتورك، (عیسمەت ئینۆنۆ) ی كرد بە سەرۆكی شاندی توركی بۆ لۆزان، كە بەپێی سەرچاوە مێژووییەكانی توركیا، هۆكاری ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ دوو خاڵی زۆر گرینگ، یەكەمیان: سەرۆك وەزیران حوسێن ئۆربای، لە هێڵی بەرژەوەندییەكانی یەكێتیی سۆڤیەت نزیك بوو، دووەمیان: یوسف كەمال وەزیری دەرەوە، لە هیڵی بەرژەوەندییەكانی بەریتانیای فەخیمە نزیكتر بوو، بۆیە دانانی یەكێ‌ لە جەنڕاڵەكانی سوپا بۆ گفتوگۆی چارەنووسساز، لەهەمانكاتیشدا یەكەمین تاقیكردنەوەی نێودەوڵەتی بوو بۆ حكومەتێك كە هێشتا ئاسۆییەكی ڕوونی نەبوو لە چ سنوورێكی دیاریكراو و دانپێیانراو لە چوارچێوەی سنووری نوێی جیهان دەنەخشێنرێت، لە دوای جەنگێكی جیهانی گەورەدا.
لە ساتەكانی گفتوگۆی نێوان توركیا و وڵاتانی سەركەوتووی جەنگی جیهانی یەكەم، بەتایبەتی بەریتانیا لەرێگای وەزیری دەرەوەی (لۆرد كورزون) بە دەنگێكی زۆر بەرزی سەركەوتن قسەی كرد، لە قسەكانیدا زۆر گرینگی بە پەیماننامەی سیڤەری(1920) دەدا، بەڵام وەفدی توركیا سیڤەریان خستبووە مێژووییەكی كۆنەوە، بۆیە تێڕوانینی هەردوولا زۆر دژی یەكتری بوون..هەرچەندە وەفدی توركیا بەردەوام لەگەڵ ئەنقەرە لەسەر هێڵی گفتوگۆ بوون، یەكێ‌ لە هۆكارەكانی ئەم بارودۆخەی ناو كۆنگرە تایبەت بوون بە سێ‌ تەوەرەی زۆر گرینگ لەوانە:
یەكەمیان: كێشەی زەوییەكانی دەوڵەتی توركیای داهاتوو وسوپاكەی.
دووەمیان: ئابووری وداراییی.
سێیەمیان: بارودۆخی بێگانە و كەمەنەتەوەكان.
لەمانگی تشرین دووەمی 1922 تاوەكو شوباتی 1923 هیچ دەرئەنجامێكی گرینگ بەدەستنەهات بۆ یەكلایكردنەوەی كێشەكان، بەتایبەتی لە كێشەی موسڵ وتەنگەكان وسنووری تراكیا لە رۆژئاوای وڵاتی توركیا، لەدوای گەڕانەوەی وەفدی توركیا لە لۆزان، لە پارلەمانی ئەو وڵاتە كەوتنە بەر هێرشی پارلەمانتاران كە وازیان لە زۆر مافی توركیا هێناوە، وەك: دەستبەرداربوونی سەرەتایی لە كێشەی ویلایەتی موسڵ، كە ئەمەیان بە دەرچوون لە میساقی نیشتیمانی توركیا دادەنا كە پارلەمان پەسەندی كردبوو.
لە شوباتی 1923 لایەنی توركیا ڕاپۆرتێكی 100 لاپەرەیی ڕادەستی وڵاتانی میحوەر كرد(بەتایبەتی بەریتانیا وفەرەنسا و ئیتاڵیا و یابان) بۆ گفتوگۆ كردن لە گەڕی دووەمی كۆبوونەوەكانی لۆزان، لە 23 ی نیسانی 1923 كۆبوونەوەكان لە لۆزان دەستی پێكردەوە، ئەمەش دوای هەڵسەنگاندنی داواكانی توركیا لەو ڕاپۆرتە 100 لاپەرەیەدا، كە بەتایبەتی شارەزایانی نێودەوڵەتی ئەوكاتە هەڵسەنگاندنی سیاسیانەی زانستیان بۆ هەموو وردەكارییەكانی نێو ڕاپۆرتە كردبوو، بۆیە لە بەردەوامی گفتوگۆی سێ مانگدا لە 17 ی تەمموزی 1923 گەیشتنە رێكەوتن، بەڵام عیسمەت ئینۆنۆ سەرۆكی وەفدی دانوستكاری توركی تاوەكو رەزامەندی ئەتاتوركی وەرگرت رێكەوتنەكەی مۆر نەكرد، بۆیە لە 24ی تەمموزی 1923 پەیماننامەی لۆزان مۆركرا، لەنێوان وڵاتانی(بەریتانیا، فرانسا، ئیتاڵیا، یابان، یۆنان، سربۆكراتیا، رۆمانیا و سلۆڤینیا) لەلایەك و حكومەتی ئەنقەرە(توركیا) یەك لایەنی، كە لە(143) مادە و دوو پاشكۆ پێكهاتبوو كە دابەشی سەر پێنج بەشی سەرەكی بوو، كە بەمشێوەیەی خوارەوە بوو:
بەشی یەكەم: رێسا ڕامیارییەكان، لە سێ بەندی سەرەكی پێكهاتووە.
بەشی دووەم: یاسا داراییەكان، لە دوو بەندی سەرەكی پێكهاتووە.
بەشی سێیەم: یاسا ئابوورییەكان، لە شەش بەندی سەرەكی پێكهاتووە.
بەشی چوارەم: پەیوەندییەكان و كێشە دروستەكان، لە دوو بەندی سەرەكی پێكهاتووە.
بەشی پێنجەم: دەسەڵات پێدانی جۆراوجۆر، لە سێ بەندی سەرەكی پێكهاتووە.
دەوڵەتی تازەی توركیا لەلایەن وڵاتانی ئەوروپا بەرەسمی ناسێنرا، وەك كۆمارێكی دیموكراتی علمانی نەتەوەیی لەسەر نەخشەی نوێی جیهان، كە ئەم دەستكەوتانەی بۆ دەوڵەتی توركیا هەبوو:
1-ئەنادۆڵی رۆژهەڵات و باشووری رۆژهەڵات(باكووری كوردستان) و بەشێك لە تراكیا خرانە سەرسنووری دەوڵەتی تازەی توركیا.
2-بەنزیكەیی 18000 كیلۆمەتر چوارگۆشە كە ویلایەتی ئەسكەندرۆنە(ئەمرۆ:پارێزگای هاتای)یە. لەلایەن فەرەنسا بەخشرایە دەوڵەتی توركیا.
3-دڵنیاكردنەوەی توركیا لە دروستنەكردنی دەوڵەتی ئەرمێنیا و كوردستان لەسەر خاكی تازەی كۆماری توركیا، لەلایەن وڵاتانی سەركەوتووی جەنگ.
4-سەرپەرشتیكردنی دەوڵەتی توركیا لەسەر كاروبارەكانی هەموو تەنگەكان و دەسەڵاتی وەرگرتنی رسوماتە گومرگیەكانی هەبێت بەدەر لە بەخشینی بێگانەكان..كە دەسەڵاتی بەسەر ئەواندا نەبوو، تاوەكو ساڵی 1929 كە تەعریفەی گومرگی گۆڕی.
5-هەروەها توركیا هیچ قەرەبوویەكی جەنگی نەژمارد.
بەڵام چارەنووسی گەلی كورد، بە پێی ئەم پەیماننامەیە، لە بۆتەی دەوڵەتی تازەی توركیادا توایەوە، هەرچەندە لەدوای كەمتر لە دووساڵ لە مۆركردنی ئەم پەیماننامەیە، شۆرشی شێخ سەعیدی پیران هەڵگیرسا 1925، شۆرشی ئاگری 1930، شۆرشی سەید رەزای دێرسیم 1937-1938، ئەم سێ شۆرشە گەورەییە، لەدژی لۆزان هەڵگیرسان، كە دڵنیایی بەخشیە توركیا كە دەوڵەتێكی كوردی لەسەر خاكی ئەو نەخشێنراو نییە هەتا لەداهاتوویەكی دووریشدا..! بۆیە تاك ئامانجی لۆزان، ئەو دەوڵەتە كوردییەی لەناوبرد كە سیڤەر نەخشاندبووی لەسەر ڕووبەری 20% تێكڕای خاكی كوردستانی گەورە..!
پوختەی ئەنجام:
لەنوێترین لێكۆڵینەوە مێژووییەكان دەركەتووە، پەیمانی لۆزان 1923، بكوژی پەیماننامەی سایكس-پیكۆ 1916، و پەیماننامەی سیڤەر 1920، چونكە مستەفا كەمال ئەتاتورك، لە بارودۆخێكی سەختی شەرەكەی بەناوی (سەربەخۆیی) ملكەچی بۆ دەوڵەتانی سەركەوتووی جەنگی جیهانی یەكەم و دەوڵەتی عوسمانی نەنواند، خۆڕاگری توركە نەتەوە پەرستەكان بۆ دروستكردنی نیشتیمانێكی گەورەی تورك و دابینكردنی مافی هەموو نەتەوەكانی نێو ئەم نیشتیمانە، لەسەر خاك و رەنجی كوردانی باكووری كوردستان بوو، كە توانی باشووری رۆژئاوا لە نفوزی فرانساوییەكان و باكووری رۆژهەڵات لە ڕووس و ئەرمەنەكان و باشووری رۆژهەڵات لە نفوزی ئینگلیزەكان بپارێزێت و رۆژئاوای ئەنادۆڵ لە یۆنانیەكان پاك بكاتەوە، كە ئەمە بوو بەسەرەتای بناغەیەكی گەورەی بەهێز بۆ دەركەوتنی حكومەتی ئەنقەرە لەسەر شانۆی سیاسی و پەیوەندی نێودەوڵەتی لە تشرینی دووەمی 1922 تاوەكو ئەمرۆ. كە یەكەم بەرهەمی پەیماننامەی لۆزان كوشتنی خەونی دەوڵەتی كوردی بوو، كە پەیماننامەی سیڤەر لە سێ مادە بەنێوبانگەكەی لە سەر 20% خاكی كوردستانی گەورەی نەخشاندبووی.

*مامۆستای یاریدەدەر
بەشی مێژوو-فاكەڵتی ئاداب.

سەرچاوەی نەخشەكان: سایتی ئینسایكلۆپیدیای ئازاد

نظریه امیل دورکیم درخصوص خودکشی

امیل دورکیم نخستین کسی بود که علت های زیستی ، اقلیمی و روان شناختی را برای تبیین رفتاهای اجتماعی رد کرد. او معتقد بود فقط از طریق روش های جامعه شناختی است که می توان به واقعیت های اجتماعی پی برد.
وی نظریهٌ خود را در خصوص خودکشی بر پایهٌ همبستگی اجتماعی پایه ریزی کرد.وی در مطالعه کلاسیک خود از میزان های خودکشی در فرانسه، انگلستان، دانمارک و .. آن را در چهار گروه متمایز تقسیم کرد و هر یک از این انواع رابطه خاص را بین فرد و جامعه بر اساس ” همبستگی گروهی” ارایه داد . او دو نوع همبستگی و چهار نوع خودکشی مربوط به انها را تشخیص داد که سه نوع آنت معلول سه نوع ساختار ی است که آماار خودکشی در آن ها بالاست و یک نوع آن ناشی از تغییرات  ساختاری است که به بی هنجاری ( آنومی) می انجامد . هسته اصلی بحث دورکیم را مفهوم   “همبستگی” تشکیل می دهد . به هر اندازه همبستگی اجتماعی سست گردد و ارتباط و تعلق فرد به گروه کاسته شود، او آمادگی بیشتری برای پایان دادن به حیات خود پیدا می کند . (ستوده، 1384، ص 221)

خودکشی خودخواهانه

دورکیم این نوع خودکشی را خاص جوامع و اجتماعاتی که دارای فلسفه و سنت فردگرایی، استقلال طلبی افراد، خوداتکایی و خودکفایی می‌باشند، می‌داند در چنین جوامعی به واسطه‌ی میزان کنترل اجتماعی و فشار جمعی بسیار کم، تضعیف روح جمعی، بی طرفی سازمان‌های اجتماعی در مسئولیت‌های فردی، غلبه مناسبات و روابط ثانویه و رسمی بر روابط اولیه و نخستین و عدم تعلق عمیق فرد به گروه ،کمبود یا اختلال شدید همانند سازی با گروه‌های اجتماعی و عدم پشتیبانی اجتماعی و سرپرستی عاطفی و روانی سازمان‌ها از فرد سبب افزایش تمایل او به خودکشی در شرایط بحرانی می‌گردد. در این جوامع افراد شدیداً به اراده خود وابسته‌اند و رفتار خود را بنا به میل شخصی‌شان تنظیم می‌کنند و ارزش‌های حاکم بر جامعه در انتخاب آن‌ها  تأثیری ندارد البته این میزان فردگرایی بسته به جوامع متفاوت ، تغییر می‌کند (محسنی تبریزی ، 1373ص 132-131 )

خودکشی خودخواهانه می تواند حاصل احساسی تنهایی، درون گرایی، انزوا، و یا نوعی اختلال روانی باشد. معمولا در خودکشی خودخواهانه همبستگی فرد با زندگی خانوادگی ناچیز و سست است؛ زیرا هرچه اعضای خانواده به هم نزدیکتر و صمیصی تر باشند، ایمنی فرد نسبت به خودکشی بیشتر می شود . نرخ خودکشی نسبتا بالایی که در مجردان دیده می شود، تایید بر  این مدعا است.

خودکشی دگر خواهانه( نوعدوستانه)

خودکشی نوع دوستانه به مواردی راجع است که  خودکشی بر اثر شدت عمل مکانیسم تنظیم رفتار افراد صورت می گیرد و نه ضعف آن . دورکیم با تحلیل این نوع خودکشی ، درواقع می خواهد بگوید که رابطه  نرخ خودکشی با تنظیم اجتماعی یک رابطه یک بعدی نیست.نرخ  بالای خودکشی می تواند به فردیت افراطی و هم به تنظیم اجتماعی افراطی ارتباط داشته باشد . در حالت تنظیم افراطی ، درخواست های جامعه چندان نیرومندند که نرخ خودکشی با درجه ی یکپارچگی اجتماعی رابطه ای مستقیم  پیدا می کند و نه معکوس.( کوزر، (1913)، صفحه 194)

درواقع در این نوع خودکشی فرد وظیفه اخلاقی عمیقی را درخود احساس می کند و علاقه مند می شود تا خود را فدای دیگران  کند . وقتی فردی به احساس همبستگی و انسجام قوی نسبت به یک گروه فوق العاده  یکپارچه و متحد مقید باشد . ارزش ها  و هنجارهای گروه را از آن خود می داند و بین منافع خود و گروه فرقی نمی گذارد. به عنوان مثال جاسوسی که دستگیر شده، قبل از آن که حرفی بزند و اسراری را فاش کند، کپسول سمی را می بلعد. درجوامع ابتدایی که از همبستگی گروهی نسبتا بالایی برخوردارند ، خودکشی دگرخواهانه بیشتر رواج دارد. و زندگی فردی را مجموعه ای از سنت ها و عادتهای رایج به شدت کنترل  می کند. البته این نوع خودکشی در جامعه های نوین نیز گاه در ارتش ، یعنی جایی که الگوهای کهن امر ونهی و متداول است دیده می شود(ستوده، 1384)

 خودکشی آنومیک

هرگاه نظارتی که جامعه بر رفتارها و هنجارها دارد ضعیف یا حذف شود، حالت “بی هنجاری” یا “نابسامانی”در جامعه به وجود می آید . بی هنجاری از تضعیف وجدان اخلاقی ناشی می شود و عموما با بحران ها ی بزرگ اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی همراه است. وقتی که قواعد اخلاقی به عنوان هنجارهای معتبر برای ساخت دادن به کردار افراد اعتبار می افتد، امیالشان نامحدود شده و دیگر با  منابعی که دارند ارضا نمی شوند . این عدم تعادل میان ارزوهای  افسارگسسته و وسایل ارضایشان ناگزیر کشمکش های حاد درونی بر می انگیزد که آنها را به خودکشی سوق می دهد. (ستوده به نقل از کیوی، 1384، ص 224)

امیل دورکیم بر این باور است که در دوران بحران های شدید اقتصادی و اجتماعی و زمانی که فشار تورم در جامعه شدید است، احتمال خودکشی بیشتر مي شود. چون در چنین مواقعی هنجارهای اجتماعی بیشتر تضعیف می گردد.

خودکشی  ناشی از بی هنجاری درست در برابر خودکشی های سنتی که از نوع خودخواهانه است، قرار می گیرد . در این نوع خودکشی، فرد به حیاتش نه از آن رو پایان می دهد که هنجاری را شکسته، یا به قانون مورد پذیرش گردن ننهاده، بلکه بدین سبب دست به خودکشی می زند که بعد از تلاش بسیار زندگی را سراب، پیروزیها را بی فرجام و حیات را پوچ یافته است.( ستوده به نقل از ساروخانی، 1386، ص 225)

خودکشی تقدیرگرایانه(جبری)

این خودکشی نوعی عکس‌العمل به بازبینی ،کنترل و تنظیم اجتماعی جامعه است زمانی که جامعه به حد مفرط و شدیدی دست به ” ایجاد نظمی دستوری ” می‌زند و فرد به شدت تحت انقیاد و تقلید اجتماعی قرار دارد و هر چیزی تحدید شده ،کنترل شده ،منظم ،خشک و بی روح است. در این مواقع حق گزینش از افراد سلب شده  و فرد تحت شرایط اجباری ، نمی‌تواند اهداف و راه‌های رسیدن به آن‌ها را فراهم کند و سرانجام به قضا و قدر تن می‌دهد. (شیخاوندی ، 1384ص70 )

منابع

ستوده، هدایت ا…، (1384)، آسیب شناسی اجتماعی( جامعه شناسی انحرافات)،  تهران : انتشارات آوای نور.

شیخاوندی، داور ، (1384)، جامعه شناسی انحرافات و مسایل جمعیتی ایران،  ، تهران : انتشارات  قطره،

کوزر، لیوئیس،(1913)زندگی واندیشه بزرگان جامعه شناسی، (ترجمه محسن ثلاثی)، تهران : انتشارات علمی.

محسنی تبریزی، علیرضا،(1373)، “ملاحظاتی در باب نظریهٌ خودکشی دورکهایم”، نامهٌ علوم اجتماعی، شماره 7، دورهٌ جدید، جلد3، تهران.

تنظیم: سیده افسانه حسینی، کارشناس مسئول برنامه ریزی آسیب های اجتماعی، گروه خانواده و آسیب های اجتماعی

داعش در کوبانی- پاتریک کوبرن

چرا فجیع‌ترین کشتارها را نادیده می‌گیریم؟
ترجمه مهیار نیازی- پرشین کریتیک

سحرگاه پنج‌شنبه افراد مسلّحِ داعش با لباس مبدّل، در نقش نیروهای امنیتی وارد شهر شدند. بی‌ هیچ درنگی دست کم 18 شهروند، از جمله زنان و کودکان را با شلیک مستقیم و از فاصله‌ی نزدیک کشتند، کمی بعد بدن‌های بی‌جان قربانیان در خیابان پیدا شد. دیده‌بان‌ بریتانیایی حقوق بشر در سوریه می‌گوید: «بدن یک کودک جای اصابت پنج گلوله در خود داشت». حداقل 120 نفر یا در خانه‌های خود به قتل رسیدند و یا زیر موشک‌های داعش کشته شدند. از یک روزنامه‌نگار محلی چنین نقل شده است: «(داعش) نمی‌خواهد شهر را تصرّف کند.» او در عین حال می‌گوید: «آن‌ها صرفاً آمدند تا بیش‌ترین شمار از شهروندان را به وحشیانه‌ترین شکل‌های ممکن بکشند.»

این سلاخی دسته‌جمعی در شهر کردنشین کوبانی در سوریه، و در مرز ترکیه اتفاق افتاد؛ شهری که داعش طی محاصره‌ای 134 روزه تا خاتمه‌‌ی محاصره در ماه ژانویه، در تسخیر آن شکست خورد. در زمان نوشتن این مقاله، داعش 70 نفر را در ساختمان‌های شهر همچنان در دست گروگان دارد. با در نظر گرفتن 26 تنی که در دهکده‌ای در حوالی شهر اعدام شدند، شمار شهروندان قربانی بالغ بر 164 تن کشته و 200 تن زخمی می‌شود؛ یعنی یکی از فجیع‌ترین کشتارهایی که داعش در سوریه مرتکب شده است. ارین شیخموس، فعال کرد به یک خبرگزاری گفت : «تمام خانواده‌های کوبانی یک نفر از اعضای خود را از دست داده است.»

کشتن و زخمی کردن دست کم 364 نفر در کوبانی، از حیث تلفات، فجیع‌ترین خشونتی است که داعش در هفته‌ی گذشته به راه انداخته است. شمار کشته‌ها بیش از دو برابر تعداد 67 قربانی انفجار، شلیک گلوله و یا گردن‌زنی است که طرفداران داعش در حملات جداگانه‌ی روز جمعه در تونس، کویت و فرانسه مرتکب شدند. اگر چه هر چهار خبر مربوط به خشونت‌ها کمابیش همزمان اعلام شدند اما گزارش رسانه‌ای این سه رویداد بسیار گسترده‌تر از پوشش کشتاری به‌مراتب بزرگ‌تر در کوبانی بود.

بخشی از این انحرافِ توجه‌ها را می‌توان به حساب اضطراب قابل درکی گذاشت که خبر کشته شدن 37 نفر در ساحل دریای شهر سوسه‌ی تونس در بریتانیا به و.جود آورد، چراکه بسیاری از قربانی‌ها بریتانیایی بودند. همین طور در فرانسه، مردی سر یک نفر را به طرز هولناکی برید و با کوبیدن یک ماشین به مخازن گاز قصد جان تعداد بیش‌تری را نیز کرد. اما این صرفاً توجه اغراق‌آمیز رسانه‌های خارجی به یک سفیدپوست مرده در قبال بی‌توجهی به رنگین‌پوستان نبود، چراکه گزارش‌های مفصلی درباره‌ی انفجار انتحاری در مسجد شیعیان در شهر کویت و کشته شدن 27 نمازگزار نیز مخابره شد.

عصر جمعه اخبار شبکه‌ی سی‌ان‌ان را تماشا می‌کردم، در 15 دقیقه‌ی ابتدایی خبرها اشاره‌ای به کوبانی نشد، در عین حال پوشش این خبر در شبکه‌های بی‌بی‌سی و آی‌تی‌ان نیز ناچیز بود. دلیل آن نمی‌توانست نبود منابع موثق باشد چراکه کوبانی در دیدرس ترکیه است و هم مراجع محلی کرد در سوریه و هم دیده‌بان حقوق بشر در سوریه بلافاصله گزارش مشروحی از کشتارهای داعش دادند.

کم‌توجهی بین‌المللی را می‌توان با این واقعیت توضیح داد که اتفاقات وحشتناکی که در جنگ‌های عراق و سوریه روی می‌دهند برای مردم جهان عادی شده است؛ با تماشای انبوهی از تصاویر کودکانی که داعش کشته و یا بمب‌گذاران انتحاری داعش و بمب‌های بشکه‌ای حکومتی لت و پار کرده است، همگی حساسیت خود را از دست داده‌اند. دیگر به چنین اخباری واکنش نشان نمی‌دهند و اگر چه با تأسف، آن را سهم همیشگی منظر سیاسی منطقه در نظر می‌گیرند.

وقتی نوبت به سوریه و عراق می‌رسد، حکومت‌های خارجی‌ای که در برانگیختن این جنگ‌ها دست داشته‌اند و کم‌ترین کار را برای توقف آن‌ کرده‌اند، مسامحه‌ی زیادی در قبال این «فرسایندگیِ خشونت» به خرج می‌دهند. طرفداران و سمپات‌های داعش برای وحشت انداختن در دل دشمنان خلافتی که همین سال گذشته فردای چنین روزی اعلامش کردند، حملات رخ داده در لیون، کوبانی، سوسه و کویت را ترتیب دادند. [شاید در سالگرد اعلام خلافت به تقویم هجری قمری- مترجم]

اگر همان اندازه و یا بیش‌تر از سه حمله‌ی دیگر به کوبانی توجه می‌شد، شاید مردم کم کم سرنخ تمامی وقایع تروریستی خبرساز هفته‌ی گذشته را در شکست ائتلاف به سرکردگی امریکا در تضعیف دولت اسلامی، می‌یافتند؛ به‌اصطلاح دولتی که حالا دیگر موضع قدرتمندتری نسبت با سال گذشته دارد. در ماه مه و قتی که جهادی‌ها رمادی و پالمیرا را به تصرف خود می‌درآوردند، حملات هوایی ائتلاف نتوانست مانع از شکست ارتش‌های عراقی و سوری در برابر داعش بشود. چیزی که موج اخیر حملات تروریستی را از یازدهم سپتامبر و هفتم ژوییه {بمب‌گذاری لندن ـ مترجم} متمایز می‌کند این است که حالا دیگر یک دولت با ارتشی به‌خوبی سازمان‌یافته، با ادارات و سازمان سیاسی خودش، از این حملات پشتیبانی می‌کند. در 23 ژوئن، ابومحمد العدنانی سخنگوی داعش، جهادیان را فراخواند تا رمضان را «برای کفار … شیعیان و مرتدّین به ماه مصیبت» بدل کنند.

گمانه‌زنی‌های نه چندان مرتبطی درباره‌ی میزان کنترل عملیاتی داعش بر حملات هفته‌ی گذشته شده است، اما این همه فقط نادیده گرفتن گسترش شدید داعش طی سال گذشته است. زمانی فراخوان‌های القاعده برای حمله به دشمنان اسلام روی نوارهایی در می‌آمدند که در دهکده‌های ناشناخته در تپه‌‌های وزیرستان یا افغانستان ضبط می‌شدند. اما حالا سخنگوی داعش از طرف دولتی حرف می‌زند که پرجمعیت‌تر و قدرتمندتر از نیمی از اعضای سازمان ملل است. تا زمانی که خلافت خودخوانده وجود دارد، حملاتی شبیه آن‌چه هفته‌ی پیش شاهد بودیم متوقف نخواهند شد.

دولت‌ها در اروپا و واشنگتن تمایل دارند همچنان بر سر این بحث کنند که چه‌گونه با تروریسمی از نوع جنبش‌های داعش و القاعده در سطحی غیرسیاسی و فنی باید جنگید، گویی با بلایایی طبیعی مثل ابولا و ایدز دست‌وپنجه نرم می‌کنند که خود مسبب آن نبوده‌اند. در این بین مباحثات بی‌ثمری درباره‌ی این می‌شود که چرا قاتلینی که از داعش الهام گرفته‌اند در فرانسه و تونس تحت نظر نبوده‌اند، یا این‌که چه‌طور باید رادیکالیزه شدن مسلمانان جوان را به حداقل رساند.

این‌ها همه طفره رفتن از این واقعیت است که «جنگ علیه تروریسم» که بعد از یازده سپتامبر با چنان معرکه‌گیری و هزینه‌های کلان به راه انداخته شد، آشکارا شکست خورده است. داعش و گروه‌های القاعده‌مانند با تفاوت‌هایی جزئی مثل جبهه‌النصره و احرارالشام در سوریه، در حال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه، شمال افریقا و مناطق دیگر در ابعادی باورنکردنی هستند.

امروز درست مثل وضعیت بعد از یازدهم سپتامپر، دلیل اصلی شکست را به سادگی هرچه تمام‌تر می‌توان یافت. قدرت ایالات متحد و اروپای غربی در خاورمیانه متکی بر هم‌‎پیمانی با دولت‌های سنی مذهب است. داعش و جبهه النصره از اجتماعاتی ریشه گرفته‌اند که این دولت‌های سنی مذهب یا از آن‌ها حمایت می‌کرده‌اند و یا با آن‌ها همدل بوده‌اند. پیروزی جهادیان لزوماً برای عربستان سعودی، قطر و ترکیه خوشایند نخواهد بود، اما آن‌ها این پیروزی را به پیروزی شیعیان و یا مخالفانی که ایران از آن‌ها پشتیبانی کند، ترجیح می‌دهند.

به این ترتیب، ایالات متحد، بریتانیا و هم‌پیمانانشان به‌ظاهر می‌خواهند در نبرد با داعش باشند، اما همزمان در ضدیت با دشمنان اصلی داعش هستند؛ یعنی ایران، حزب‌الله، ارتش سوریه، شبه‌نظامیان شیعه در عراق، پ‌ک‌ک در ترکیه در شکل شاخه‌ی سوری آن و پ‌ی‌د. این سیاست یک بام و دو هوا منجر به اعوجاج‌های سیاسی عجیب و غریبی شده است. در عین حالی که ایالات متحده پ‌ک‌ک را به عنوان جنبشی «تروریستی» محکوم می‌کند، هواگردهای امریکایی با بمباران شدید مواضع داعش در اطراف کوبانی، طی چند روز اخیر به پ‌ی‌د کمک کرده‌اند. از سوی دیگر هواپیماهای ایالات متحد، خطوط جنگی داعش را وقتی که برای خارج کردن پالمیرا از دست ارتش سوریه به سمت پالمیرا پیشروی می‌کرد، هدف قرار ندادند. تا زمانی که ایالات متحد و اروپای غربی در برابر هم‌پیمانان سنی مذهب خود به جهت مدارا و حمایتی که از جهادیان افراطی می‌کنند، نایستند، راه را برای حملاتی نظیر آن‌چه هفته‌ی گذشته شاهد بودیم، باز نگه داشته‌اند.