۱۳۹۷/۰۱/۰۲

نەورۆزانە / شێعر بۆ مناڵان، عەتا جەماڵی


ئەمڕۆ رۆژی نەورۆزە
ساڵی نوێمان پیرۆزە
دار و گەڵا چرۆی کرد
پشکووت گوڵ و گەزیزە
بەفری شاخ توانەوە
هەوارچی بزوانەوە
بولبول کەوتە جریوە
دەفڕێ بە ئاسمانەوە
سروشت دەڕازێتەوە
لە خەم دەڕاسێتەوە
کە دێینە نێو گوڵ و گیا
دڵمان دەلاوێتەوە
نەورۆزە جەژنی کوردان
جلی جوانمان لەبەردان
ئاڵاکەمان دەنەخشێ
بە خۆری گەرمی ئاسمان
دەشتی مێلاقە سوورە
ئەو چیا کەسکە دوورە
تیرێژی خۆرەتاوە
لە ئاڵامان دووراوە
هەلاوەیە و مەلاوە
منداڵی کاڵ و ساوە
چاومان لە نیشتمانە
داهاتوومان گەشاوە
ئەرێ ئەمڕۆ نەورۆزە
پشکووت گوڵ و گەزیزە
هەموان بە یەکتر دەڵێین
ئەم جەژنەمان پیرۆزە

نەورۆز لە حۆریاوای جوانڕۆ- #نەورۆزی٢٠١٨لەڕۆژهەڵات

نەورۆزی ٢٠١٨ لە مەریوان


۱۳۹۷/۰۱/۰۱

عه‌فرین كه‌وت بژیت عه‌فرین! تاهیر خالیدی


پاش په‌نجا و هه‌شت رۆژ به‌رگری كه‌م وێنه‌ی شه‌رڤوانانی یه‌په‌كه‌ و یه‌په‌ژه‌ و قه‌سه‌ده‌ و پشتیوانی و هاوكاری خه‌ڵكی عه‌فرین و پشتیوانی كه‌م وێنه‌ی كوردان له‌ به‌شه‌كانی كوردستان و له‌ هه‌نده‌ران، دوێنی یه‌كشه‌مه‌ ١٨-٣-١٨ عه‌فرین كه‌وت و سپای داگیركه‌ری ده‌وڵه‌تی فاشیستی توركییه‌ عه‌فرینیان داگیركرد و په‌یكه‌ری كاوه‌یان، كه سیمبووڵی ئازادی هێزه‌ ئازادیخوازكانی رۆژئاوا بوو، له‌ سه‌نته‌ری عه‌فرین تێكدرا. هێنانه‌خواره‌وه‌ی ئه‌و په‌یكه‌ره‌ وه‌ك هێنانه‌خواره‌وه‌ی ئاڵای كوردستان له‌ كه‌ركووك، له‌ لایه‌ن حه‌شدی شه‌عبییه‌وه،‌ خه‌نجه‌رێك بوو له‌ جه‌سته‌ی هه‌موو ئازادیخوازان و نیشتیمانپه‌روه‌رانی كورد و هه‌موو ئه‌وانه‌ی لایه‌نگری ئازادی و دیموكراسی و عه‌داڵه‌تخوازی و مافی مرۆڤن. پێم وانیه‌ كه‌ هه‌ر مرۆڤێكی خاوه‌ن ویجدانی مرۆڤایه‌تی كه‌ ئاگاداری كاره‌ساتی دوێنێ عه‌فرین بووبێت شه‌وی رابردوو به‌ ئاسانی خه‌وتبێت. ئاساواری ئه‌و ده‌سدرێژییه‌ ساڵانێكی دوور و درێژ ده‌مێنێته‌وه‌.
كه‌وتنی عه‌فرین چاوه‌روانكراوبوو بۆ هه‌موو ئه‌وانه‌ی كه‌ پێیانوابوو كه‌: ١- ده‌وڵه‌تی تورك به‌ ره‌زامه‌ندی روسیا و ئه‌مریكا و ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌كه‌ ئه‌و پیلانه‌ به‌رێوه‌ ده‌بات ٢- سا‌توسه‌ودای زلهێزه‌كان و ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌كه‌ له‌ سه‌ر كۆمه‌ڵێك به‌رژه‌وه‌ندییه‌ و به‌ درێژه‌دانی به‌رگری و به‌ پارانه‌وه‌ و په‌نابردن بۆ ئه‌خلاق و مافی مرۆڤ و وروژاندنی رایگشتی، پیلانه‌كانی ئه‌وان تێكنادرێت٣- له‌ شه‌ری جوغرافی و جه‌بهه‌ییدا، له‌ شه‌ری به‌رگری له‌ شار و خاكدا فاكته‌ری تیكنولۆژیا و كه‌ره‌ستی شه‌ر فاكته‌ری سه‌ره‌كییه‌ و تواناكانی توركیه‌ له‌و باره‌وه‌ یه‌كجار زۆر له‌ پێشتره‌ له‌ هێزی عه‌فرین و ته‌نانه‌ت بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنیش نابێت ٤- ئیراده‌ی خه‌ڵكی عه‌فرین هه‌رچه‌ند قایم و پۆڵایین بێت، گه‌رچی فاكته‌رێكی گرینگه‌ له‌ به‌رگریدا و له‌م به‌رگریه‌شدا گرینگی خۆی نیشاندا، به‌ڵام فاكته‌ری بریارده‌ر نیه‌ له‌ دیاریكردنی چاره‌نوسی ئه‌و نه‌وعه‌ له‌ شه‌ر‌دا.
به‌ڵام رێبه‌رانی به‌رگری له‌ عه‌فرین كه‌‌ نایشارنه‌وه‌ رێره‌وی فه‌لسه‌فه‌ و رێبازی به‌رێز ئۆجه‌لانن، له‌ سه‌ر رێنوێنیه‌كانی به‌رێزان جه‌میل بایك و موراد قه‌ریلان پێیان وابوو كه‌ چوون خاوه‌نی ئیراده‌ن، سپای فاشیستی تورك ناتوانێت تێكیانشكێنێ و عه‌فرین ده‌پارێزن. پێیان وابوو به‌ درێژه‌دانی به‌رگری، كۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یی ئاوه‌ریان لێ‌ ده‌داته‌وه‌ و ناهێڵێت عه‌فرین بكه‌وێت. هه‌مان هه‌ڵه‌ كه‌ بارزانی له‌ كاتی گشتپرسییه‌كه‌دا كردی و رایگه‌یاند كه‌ كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ته‌سلیمی ئیراده‌ی گه‌ل ده‌بێت، كه‌ دیترا بۆچوونه‌كه‌ی هه‌ڵه‌ بوو. جیاواز له‌ رێبه‌رانی به‌رگری له‌ رۆژئاوا به‌شێكی یه‌كجار زۆر له‌و كه‌سانه‌ی كه‌ له‌ ژێر كاریگه‌ری بیروباوه‌ری په‌كه‌كه‌دان، یان تواناكانی په‌كه‌كه‌ له‌ رێكخستن و به‌رگریدا سه‌رنجی راكێشاون ، به‌رگریان له‌ هه‌مان بیرورای په‌كه‌كه‌ ده‌كرد له‌ عه‌فریندا.
كه‌وتنی عه‌فرین پێویستی به‌ پێداچوونه‌وه‌ هه‌یه‌، پێویستی به‌ هه‌ڵسه‌نگاندن و ده‌رس وه‌رگرتنه‌ له‌ لایه‌نه‌ به‌هێزه‌كانی و هه‌ر وه‌هاش له‌ لایه‌نه‌ لاوازه‌كانی. به‌داخه‌وه‌ به‌رێوه‌به‌رانی بزوتنه‌وه‌ی كوردی له‌ هیچ به‌شێكی كوردستان قه‌ت ئه‌مكاره‌یان نه‌كردووه‌. فه‌رهه‌نگی سیاسی كوردی له‌م باره‌وه‌ یه‌كجار لاوازه‌. ئه‌وه‌نده‌ی له‌ توانایاندا بیت به‌ باڵای خۆیاندا ده‌ڵێن. زۆر جار ئه‌سله‌ن ئاماده‌نین كه‌ شكسته‌كانیش به‌ ره‌سمی بناسن و دیانی پێدا بنێن. ته‌نانه‌ت شكستی خۆشیان وه‌ك شكستی دوژمن پێناسه‌ده‌كه‌ن. له‌ باشترین حاله‌تدا هۆكاری هه‌موو شكسته‌كانیش ده‌خه‌نه‌ ئه‌ستۆی نه‌یاران ، چ نه‌یاری ناوه‌كی یان ده‌ره‌كی. خه‌یانه‌تی روس، ئینگلیز، ئه‌مریكا، فه‌رانسه‌ و یان دارده‌سته‌كانی ناوخۆ پاساوی هه‌موو شكسته‌كانی بزوتنه‌وه‌ی كوردییه‌ لای رێبه‌رانی سیاسی كورد. جارێك نیه‌ له‌ خۆمان بپرسین، بۆ هه‌موو جارێك ده‌بێت خه‌یانه‌تمان پێ بكرێت؟ چ بكه‌ین كه‌ خه‌یانه‌تی نه‌یاران نه‌مان شكێنێ؟ بۆ هه‌ست و نه‌ستی خۆمان وه‌ها داده‌مه‌زرێنین كه‌ به‌ خه‌یانه‌ت یان پشت هه‌ڵكردنی لایه‌نێك پشتمان ده‌شكێت؟ چی بكه‌ین كه‌ به‌رده‌وام ئه‌م تراژیدیایه‌ دوپات نه‌بێته‌وه‌؟
هه‌ندێك له‌ دۆستان له‌ رووی دڵسۆزییه‌وه‌ له‌ سه‌ر ئه‌و باوه‌ره‌ن كه‌ ئێستا كاتێكی هه‌ستیاره‌، نابێت باسی هه‌ڵه‌ بكرێت. ته‌نانه‌ت به‌ كۆمه‌ڵێك دروشمی هه‌ستیار ده‌یانه‌وێت ئه‌و كه‌وتنه‌ بشارنه‌وه‌ به‌و هومێده‌ی وره‌ی خه‌ڵكی راگرن. به‌ڵام باشترین راگرتنی بروا و وره‌ لای جه‌ماوه‌ر بكار هێنانی عه‌قل و زانستی سیاسییه‌‌، لێكدانه‌وه‌ی واقعییه‌ له‌ هه‌لومه‌رجی ناوچه‌كه‌. سیاسه‌تێك له‌ سه‌ر وروژاندنی هه‌ست و ئیحساس بێت، به‌رده‌وام نابێت و زۆر زه‌حمه‌ته‌ سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بێنێت. گه‌لی كورد له‌م رۆدا پێویستی به‌ رێگاچاره‌ی گونجاو و عاقڵانه‌یه‌. سیاسه‌ت كردن داسه‌پاندنی ئیراده‌ و ئامانجه‌كان نین. سیاسه‌ت دۆزینه‌وه‌ی رێگایه‌ بۆ كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ هه‌موو ده‌رفه‌ته‌كان. كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ ده‌رفه‌ت به‌ پێی هێز و تواناكان ده‌كرێت نه‌ك به‌ پێ ئامانج و ئارمان و ویستی ئێمه‌.
له‌ لایه‌كی دیكه‌ش هه‌ندێك له‌ نه‌یارانی لایه‌نی كوردی په‌كه‌كه‌ و حه‌سه‌ده‌ به‌رده‌وام، راسته‌وخۆ یان له‌ رێگای لایه‌نگرانیانه‌وه‌، په‌كه‌كه‌ و حه‌سه‌ده‌ تاوانبار ده‌كه‌ن كه‌ دارده‌ستی ئه‌م یان ئه‌و وڵاتن و سه‌ربه‌خۆ نین. ئه‌مانه‌ له‌به‌ر نه‌یار بونیان بێت له‌گه‌ل په‌كه‌كه‌ یان له‌به‌ر لاوازیان له‌ سه‌ر سیاسه‌ت، به‌هه‌ر حاڵ مه‌نتیقێك له‌ پروپاگه‌نده‌كانیاندا نیه‌. بیر له‌وه‌ ناكه‌نه‌وه‌ كه‌ له‌ سوریا، دوو زلهێزی وه‌ك ئه‌مریكا و روسیا هه‌ن، ده‌وڵتانی ناوچه‌كه‌ وه‌ك توركیا و ئێران و سعودیه‌ و قه‌ته‌ر و … بوونیان هه‌یه‌. كورد له‌ سێ كانتۆنن ( پێش كه‌وتنی عه‌فرین) و له‌و سێ كانتۆنه‌ش‌ پێكهاته‌ی دیكه‌ وه‌ك عه‌ره‌ب ، توركمان، كه‌لدانی، ئاشوری، ئه‌رمه‌نی، چه‌چین، چه‌ركه‌س هه‌ن. له‌ كورده‌كانیش به‌شێكیان لایه‌نگری ئه‌نه‌كه‌سه‌ن كه‌ له‌ ململانێ قوڵدان له‌ گه‌ل حه‌سه‌ده‌. به‌م وه‌زعه‌ شپرزه‌وه‌ چۆن ده‌كرێت له‌ ناو ئه‌و هه‌موو هێز و ده‌سه‌ڵاته‌ جۆراوجۆره‌دا سیاسه‌تی سه‌ربه‌خۆت هه‌بێت و به‌ بێ پێكهاتن له‌گه‌ل لایه‌ن یان چه‌ند لایه‌نێك سیاسه‌ت بكه‌یت.
له‌ كۆتاییدا،
عه‌فرین كه‌وت، ره‌خنه‌ و لێكۆڵینه‌وه‌ و پێداچوونه‌وه‌ له‌ جێ خۆی، كورد ده‌یهه‌وێت چی بكات بۆ عه‌فرین؟ ئه‌م پرسیاره‌ گرینگترین پرسیاره‌ لای من له‌م رۆدا. نازانم به‌رێزان جه‌میل بایك و موراد قه‌ریلانیش وه‌ك بارزانی ماوه‌یه‌ك بێ ده‌نگ ده‌بن و دوایی بێ ده‌نگی ده‌شكێنن؟ تا كاتی نوسینی ئه‌م دێرانه‌ هیچم له‌و به‌رێزانه‌ نه‌بیستووه‌ به‌ڵام به‌رێز ساڵح موسلیم رایگه‌یاند كه‌ : تێكۆشانی عه‌فرین ده‌ربازی قۆناغێكی نوێ بووه‌ و وتی: گه‌ل بۆ پاراستنیان له‌ عه‌فرین دوورخرانه‌وه‌ و یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ له‌مه‌ودوا شه‌ڕی گه‌ریلایی ده‌كه‌ن…له‌ عه‌فرین تێكۆشانی شه‌ڕڤانانی یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ به‌شێوازێكی جیاواز به‌رده‌وامه‌. له‌مه‌ودوا یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ شه‌ڕی گه‌ریلایی ده‌كه‌ن. به‌ تاكتیكی گه‌ریلا به‌رخۆدان له‌ ئاستێكی باڵاتردا ده‌كرێت. له‌ شه‌ڕی به‌ره‌ییدا چه‌ك و ته‌كنكیكی ئێمه‌ زۆر نییه‌، له‌به‌رئه‌وه‌ ئێمه‌ به‌شێوازی گه‌ریلاكان شه‌ڕ ده‌كه‌ین. لاوان، شه‌ڕڤان و هێزه‌كانمان بۆ ئه‌مه‌ ئاماده‌ن.
وه‌ك كوردێك هیوادارم ئه‌م سیاسه‌ته‌ كه‌ به‌رێز موسلیم رایگه‌یاند نه‌بێته‌ سیاسه‌تی یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ و قه‌سه‌ده‌. به‌ڵای منه‌وه‌ ئه‌م سیاسه‌ته‌، له‌مرۆدا و ئه‌گه‌ر هه‌لومه‌رجی پێشبینی نه‌كراو پێش نه‌یه‌ت، نه‌ ده‌توانێت به‌رده‌وام بێت، نه‌ سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست دێنێت و كۆمه‌ڵێك ئاسه‌واری خراپیشی بۆ عه‌فرین ده‌بێت. بۆ؟
یه‌كه‌م، تا كاتێك كوردان له‌ رۆژهه‌ڵاتی فورات هاوپه‌یمانی ئه‌مریكان و تا كاتێك ئه‌مریكا و توركیا په‌یوه‌ندیان نه‌بچرێت، مومكین نیه‌ كه‌ ئه‌مریكا رازی ببێت یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ درێژه‌ به‌ شه‌ری گریلایی بده‌ن دژی توركییا له‌ عه‌فرین. به‌ بێ ره‌زامه‌ندی ئه‌مریكاش، ئه‌و سیاسه‌ته‌ په‌یوه‌ندیه‌كانی ئه‌مریكا و كوردان له‌ كۆبانی و جه‌زیره‌ش توشی گرفتی جیدی ده‌كات. دووهه‌م، له‌كاتێكدا یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ به‌ ئاشكرا باره‌گایان له‌ عه‌فرین نیه‌ و ده‌بێت یان به‌ نهێنی بژین یان به‌ رۆژ له‌ لیباسی سیڤیل دا هاتووچوو بكه‌ن، ئه‌م كاره‌ پاساوێكی به‌ هێز بۆ توركیا دروست ده‌كات بۆ ده‌ستدرێژی و كوشتاری به‌رده‌وامی خه‌ڵكی ناوچه‌ی عه‌فرین و بۆ پاكتاوی كوردان له‌ ناوچه‌كه‌. سێهه‌م، به‌رده‌وامی خه‌باتی گریلایی رێگر ده‌بێت له‌ ئاسایی كردنه‌وه‌ ناوچه‌كه‌ و له‌ گه‌رانه‌وه‌ی خه‌ڵكی عه‌فرین و داخستنی ده‌رگای دیپلۆماسی بۆ یارمه‌تیدانی ئه‌و پرۆسه‌یه‌‌. چواره‌م، به‌رده‌وامی شه‌ری گریلایی ده‌بێته‌ پاساو بۆ هێرشی توركییه‌ بۆ داخستنی رێگای ته‌ل ره‌فعه‌ت و منبه‌ج له‌ گه‌ل عه‌فرین . پێنجه‌م، له‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ گرینگتر ئه‌وه‌یه‌ كه‌ شۆرشی چه‌كداری له‌ چوار پارچه‌ی كوردستان و له‌ په‌نجا ساڵی رابردوودا نه‌یتوانیوه‌ یه‌ك شارۆچكه‌ش له‌ ده‌وڵه‌تی داگیركه‌ر بستێنێته‌وه‌. نمونه‌ی هه‌ره‌ به‌رچاوی، خه‌باتی گریلایی په‌كه‌كه‌یه‌ له‌ زیاتر له‌ سی ساڵی رابردوودا كه‌ تا ئه‌مرۆ شارۆچكه‌یه‌كی له‌ ده‌ست ده‌وڵه‌تی تورك رزگار نه‌كردووه‌. بۆیه‌ عه‌فرین به‌ یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ ناسنرێته‌وه‌ و خۆشیان نیشانیاندا كه‌ بۆشیان ناپارێزرێت. كه‌ وابێت ئه‌و سیاسه‌ته‌ زۆر زه‌حمه‌ته‌ سه‌ركه‌وتن مسۆگه‌ر بكات.
ئاره‌زوو! (بۆیه‌ ناڵێم پێشنیار چوون هیچ حیزبێكی كوردی ناناسم كه‌ گوێ له‌ پێشناری خه‌ڵكانی ده‌ره‌وه‌ی حیزبه‌كه‌ی بگرێت)
ئاره‌زوو ده‌كه‌م كه‌ یه‌كه‌م، یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ هه‌موو هێزی چه‌كداری خۆیان بكشێننه‌وه‌ بۆ مه‌نبه‌ج و واز له‌ خه‌باتی گریلایی له‌ عه‌فریندا بێنن له‌م رۆدا. دووهه‌م، یه‌په‌گه‌ و یه‌په‌ژه‌ هه‌موو هه‌وڵی خۆیان به‌كار بێنن كه‌ له‌ رێگای ئه‌مریكیه‌كان و روسه‌كان و سوریا و هه‌ر رێگایه‌كی دیكه‌ ئاسانكاری بكرێت بۆ گه‌راننه‌وه‌ی خه‌ڵكی ئاواره‌ و سیڤیلی عه‌فرین. سێهه‌م، هه‌موو كوردان هه‌وڵبده‌ن به‌ خه‌باتێكی سیاسی و دیپلۆماسی ئاسانكاری بكرێت بۆ گه‌راندنه‌وه‌ی خه‌ڵكی عه‌فرین.
عه‌فرین كوردستانه‌، گه‌راننه‌وه‌ی عه‌فرینیه‌كان زۆر گرینگه‌ و نابێت كاول بكرێت، بژیت عه‌فرین
١٩-٣-٢٠١٨

۱۳۹۶/۱۲/۲۹

شەڕی عەفرین کۆتایی نەهاتووە/ ئارام برایم خاس


تەڤگەری کورد وەحشیگەری و بەربەرییەتی سوپای تورکی لە شەڕەکانی نێو شارەکانی باکور زۆر باش دیتبوو. سووتاندنی پێنج هەزار گوندی کورد لە نەوەدەکان و تەفر و توونا کردنی لانیکەم پێنج شاری کوردستان لە ساڵەکانی ۲۰۱۵ بۆ ۲۰۱‎٦ و بێدەنگی کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی لەبەرانبەر کۆمەڵکوژکرانی هەزاران کەس و ئاوارەبوونی چەند میلیۆن کەس تەجروبەیەکی گەورە بوو کە نەهێڵێ ئەو کارەساتە مرۆییە لە عەفرین دووپات ببێتەوە.
ئەوەی لە کەیسی عەفریندا کەمێک هیوابەخش بوو و هەموومان پێمان وابوو بە بەرخوەدانی شەرڤانان دەکرێت کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی بێتە سەر خەت، دەگەڕایەوە بۆ پرسی یاسای نێونەتەوەیی، چون تورکیا وڵاتێکی هێرشکار بوو و سنووری وڵاتێکی‌تری بەزاندبوو و ئەگەر بەگوێرەی یاسا و میساقە نێودەوڵەتییەکان بێت، بەپێی بڕگەی حەوتی جارنامەی نەتەوەیەکگرتووەکان، تورکیا وڵاتێکی داگیرکەرە لە عەفرین کە سنووری وڵاتێکی دیکەی بەزاندووە و بەو پێیەش دەبێ مادەکانی ۴۱ و ۴۲ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانی لەسەر جێبەجێ بکرێت کە بریتین لە: گەمارۆی ئابووری و قەدەغەکردنی فرۆشتنی چەک و چۆل و لۆجێستیک بە وڵاتی داگیرکار و ئەگەر ئەو کردەوانە کاریگەر نەبوون، داخستنی رێگە ئاسمانی، زەمینی و دەریاییەکان بە رووی وڵاتی هێرشبەردا و لە قۆناغی کۆتاییشدا هێرشی سەربازی بۆ سەر وڵاتی هێرشبەر.
بەڵام دوای نزیک بە دوو مانگ شەڕێکی نابەرانبەر و مقاومەتێکی لەبن نەهاتوو و هەوڵدانێکی چڕی دیپلۆماتیک لە دەرەوەی وڵات، دەرکەوت کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، نەتەوەیەکگرتووەکان، ئەنجومەنی ئاسایش و وڵاتانی ئەندام لەنێو یەکێتی ئەورووپا هیچ کامیان لەبەرانبەر گەلی کورددا حازر نین بەو بڕگە و مادە یاساییانە پابەند بن و لەراستیدا دەرکەوت ئەوەی ئێستا لە عەفرین روودەدات، درێژەی هەمان رێککەوتنی نێوان زلهێزەکان، ناتۆ و تورکیایە کە رێگەی دابوو تورکیا جرابلۆس، باب، مارع و عەزاز داگیر بکات.
بە روونبوونەوەی ئەو گەلەکۆمەیە لەسەر رۆژئاوا و تەجروبەی پێشووتری دڕندەیی سوپای تورکیا و ناتۆ لە رەوتی راپەڕینی بۆتان(۱۹۹۰.ز) و شەڕەکانی خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتی (۲۰۱۵ ـ ۱٦.ز) هەڵنەبژاردنی بژێرەی شەڕی کۆڵان بە کۆڵان لەنێو شاری عەفرین، باشترین بژێرەی ئارایی بوو. هەڵوێستێک کە تا ڕادەیەکیش لەسەروبەندی ساڵڤەگەری نەورۆزی خوێناوی سنە، بۆ ئێمەی رۆژهەڵاتی زیندووکەرەوەی شەڕەکانی ۲۴ رۆژە و ۳ مانگەی رۆژهەڵاتە و لەهەمان کاتدا لەسەر ئەساسی بەرپرسیارەتی هێزە شۆڕشگێڕەکانی ئەو کات شەڕیان لە شارەکان دوور خستەوە.
ئەوەی روون و زەلالە، ئەوەیە کە سوپای تورک و پرۆکسییەکانی خۆیان بۆ دووبارەکردنەوەی سوور، جزیر، نسێبین، شڕنەخ، لیجە، سیلڤان و هتد … ئامادە کردبوو بەڵام هەر وەک یەپەگە وتبووی: شتێک دەکەین کە کەس چاوەڕوانی نەکردبێت.
ئێستا ئەوان بەپێچەوانەی چاوەڕوانی و بەندەواریی هەموومان وازیان لە بە کۆبانێ‌کردنی عەفرین هێنا، چون لە هەموو حیساباتە سەربازییەکەدا ساڵی ۲۰۱۴.ز ئەوە هێزی شەرڤانان بوو کە پشتیوانی هەوایی کوالیسیۆنی نێودەوڵەتی دژی داعشی هەبوو بەڵام لەنێو عەفرین شتەکە تەواو بەپێچەوانە دەبوویەوە.
بۆ ئەوەی بزانین سورپرایزەکانی یەپەگە بۆ دەوڵەتی داگیرکەری تورک لەنێو عەفرین چۆن دەبێت و لە چ فۆڕمێکی شەڕدا خۆ دەردەخات، دەبێت کەمێک چاوەڕوان بکەین هەر چەند کە یەکەم چالاکی گەریلایی لە گوندی عەلەمداری گرێدراوی ناوچەی بلبلێ لە عەفرین، لە حاڵێکدا چەتەکانی ئەلقاعیدە و عەسکەرەکانی سوپای داگیرکەری تورک لەنێو شار خەریکی تێکشکاندنی پەیکەرەی کاوەی ئاسنگەر بوون، بەڵێندەری ئەوەیە کە شەڕ لە عەفرین پێی ناوەتە قۆناغێکی تازەترەوە.

۱۳۹۶/۱۲/۲۷

اندیشکده آمریکایی: خروج آمریکا از برجام به خلع سلاح اتمی کره شمالی کمک می‌کند

اندیشکده آمریکایی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» در مقاله‌ای نوشته است که اصلاح اساسی توافق هسته‌ای ایران و یا خروج آمریکا از آن بهترین راهکار دولت ترامپ برای خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی است.
در مقاله تحلیلی این اندیشکده که روز چهارشنبه ۲۳ اسفند در روزنامه «وال استریت ژورنال» منتشر شد آمده است: «ترامپ با به چالش کشیدن منطق و عرف جاری در دنیای سیاست، اعلام کرده است که در ماه می با دیکتاتور کره شمالی کیم جونگ-اون ملاقات خواهد کرد. ترامپ در این دیدار به دنبال خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی است. ابزار اصلی او برای این کار اجرای تحریم‌های شدیدی است که بر روی کره شمالی وضع شده است اما واقعیت این است که تنها چیزی که می‌تواند او را در این مسیر موفق سازد اصلاح توافق ناقص هسته‌ای با ایران است چرا که توان هسته‌ای ایران ارتباط مستقیمی با کره شمالی دارد».
مقاله وال استریت ژورنال می‌افزاید: محور ایران-کره شمالی در ۳۰ سال گذشته وجود داشته است. حکومت‌های دو کشور در این مدت تجربیات خود را در زمینه هسته‌ای و موشکی با یکدیگر در میان گذاشته‌اند و آخرین فناوری‌های مربوط به آن را به خدمت گرفته‌اند. هر دوی این حکومت‌ها زبان مذاکره و رفتار عملی یکسانی را در مقابل قدرت‌های غربی در حوزه توانایی‌های هسته‌ای خود به‌ کار می‌گیرند.
به نوشته نگارندگان این تحلیل، حکومت تهران با استفاده از کره شمالی به دنبال دستاوردهایی است که برجام اجازه تحقق آنها را در داخل ایران نمی‌دهد. از سوی دیگر، ایران با ادامه توسعه موشکی در داخل کشور، در حقیقت به پیشرفت فناوری آن برای استفاده از سوی کره شمالی یاری می‌رساند.
توسعه موشک‌های بالستیکی بسیار گرانتر از برنامه هسته‌ای است و کره شمالی توانایی مالی انجام آن را ندارد، بنابراین به زعم نویسندگان مقاله مذکور، هرگونه تلاش برای خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی از درون ایران می‌گذرد.
مقاله بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در پایان تاکید می‌کند که اگر ترامپ توافق هسته‌ای ناقص با ایران را اصلاح و یا به‌خاطر خودداری اروپایی‌ها از همکاری با واشنگتن از آن خارج شود، آنگاه قمار خطرناک او با کره شمالی موفق خواهد بود.

۱۳۹۶/۱۲/۲۵

بیش از ۳۲ درصد از زنان ایران چاقی مفرط دارند

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید اضافه وزن و چاقی در ایران در چهل سال گذشته روند صعودی داشته. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر بیش از ۶۵ درصد از زنان ایرانی اضافه وزن و بیش از ۳۲ درصد از آنها چاقی مفرط دارند. نزدیک به ۵۸ درصد از مردان ایرانی هم اضافه وزن دارند ولی تنها ۱۹ درصد از آنها دچار چاقی مفرط هستند.
بر اساس آمار همین سازمان در چهل سال گذشته جمعیت افرادی که دچار چاقی مفرط هستند در جهان سه برابر شده است.
آمار جهانی نشان می‌دهد در حال حاضر یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون نفر (۳۹ درصد) افراد بالای هجده سال در جهان اضافه وزن دارند از این تعداد ۶۵۰ میلیون نفر (۱۳ درصد) چاقی مفرط دارند.

جمعیت کودکان و نوجوانان چاق در جهان رو به افزایش است

اما فقط افراد بزرگسال نیستند که با اضافه وزن و چاقی دست و پنجه نرم می کنند. شاید یکی از تکان دهنده‌ترین آمار، مربوط به کودکان زیر پنج سال باشد. در سال ۲۰۱۶ چهل و یک میلیون کودک زیر پنج سال چاقی یا اضافه وزن داشته‌‌اند. کودکانی که چاق هستند احتمال بیشتری وجود دارد که در بزرگسالی هم دچار چاقی و اضافه وزن بشوند. جمعیت کودکان و نوجوانان بین ۵ تا ۱۹ سال در جهان که اضافه وزن دارند، بیش از ۳۴۰ میلیون نفر است.

چاقی و اضافه وزن چه هستند

سازمان بهداشت جهانی جمع شدن چربی اضافه در بدن را که باعث ایجاد خطر برای سلامتی فرد بشود، چاقی و اضافه‌وزن تعریف کرده است. بر اساس تعریف این سازمان افراد بزرگسال که شاخص توده بدنی (بی ام آی)‌ آنها ۲۵ یا بالاتر باشد اضافه وزن دارند و افرادی که شاخص توده بدنی آنها بالای سی باشد دچار چاقی هستند.
شما می‌توانید برای به دست آوردن شاخص توده بدنی خود وزن خود به کیلوگرم را تقسیم بر قد خود به سانتی‌متر بکنید (وزن تقسیم بر قد).

دلیل چاقی و اضافه وزن

اضافه وزن و چاقی حاصل به هم خوردن تعادل کالری مصرف شده و سوزانده شده در بدن است. بر اساس توصیه سازمان ملل متحد یک فرد بزرگسال باید دو هزار کالری در روز مصرف کند. غذاهای پرکالری و کم تحرکی عوامل اصلی چاقی هستند. این روزها زندگی در دنیای مدرن به این معنی است که غذاهای پرکالری و ارزان بیشتر در دسترس هستند و افراد روزانه بیش از حد لازم کالری مصرف می کنند. به گفته وزارت بهداشت ایران مردم در ایران دست‌کم ۴۰ درصد بیشتر از حد مجاز کالری مصرف می کنند. در بعضی از کشورها مانند ایران تحرک فیزیکی زنان از مردان کمتر است. بنابر آمار وزارت بهداشت ایران ۹۶ درصد زنان ایرانی کمبود فعالیت فیزیکی دارند.
مسائل فرهنگی یکی از دلایل این کمبود تحرک است، بسیاری از فضاهای عمومی مانند پارک‌ها برای فعالیت فیزیکی زنان امن نیست و زنان مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند از طرف دیگر هم برای بعضی ورزش و تحرک زنان در چنین فضاهایی قابل پذیرش نیست. مسئله پوشش و حجاب هم فعالیت فیزیکی را سخت‌تر می‌کند.

عوارض چاقی و اضافه‌وزن

چاقی و اضافه‌وزن می‌توانند مشکلات زیادی را برای سلامت افراد ایجا کنند و برای همین است که توصیه می‌شود افرادی که دچار این مشکل هستند وزن خود را کم کرده و سعی کنند وزن خود را کنترل کنند. سازمان بهداشت جهانی این بیماری‌ها را از عوارض اصلی چاقی و اضافه وزن معرفی کرده است:
  • بیماری‌‌های قلبی و عروقی به خصوص سکته قلبی و مغزی
  • دیابت
  • عوارض اسکلتی-عضلانی به ویژه آرتروز
  • بعضی از سرطان‌ها مانند سرطان پستان، پروستات، تخمدان، کبد و روده
هر چه شاخص توده بدنی بالاتر برود احتمال ابتلا به این عوارض هم بیشتر می‌شود.
بعضی عوارض احتمالی دیگر چاقی و اضافه وزن اینها هستند:
  • تنگی نفس
  • عرق کردن بیش از اندازه
  • خرناس کشیدن هنگام خواب
  • خستگی
  • درد کمر و مفاصل
  • افسردگی
  • کمبود اعتماد به نفس

چاقی قابل پیشگیری است

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید چاقی قابل پیشگیری است و دولت‌ها را تشویق کرده تا سیاست‌های کلان برای کنترل مصرف شکر اعمال کنند. مالیات بر شکر در کشورهایی مانند مجارستان و مکزیک باعث شده که فروش نوشابه‌های پر شکر به شدت پایین بیاید. این سازمان در ضمن تولید کنندگان مواد غذایی را تشویق می‌‌کند که اطلاعات دقیق درباره مقدار کالری، شکر و انواع چربی‌‌ها را خوانا و واضح روی بسته‌بندی‌هایشان درج کنند.

مطالب دیگر درباره چاقی:

'پشت چاقی من یک افسردگی شدید و ازدواج اجباری بود'
'به عنوان یک زن چاق حتی یک پیاده‌روی ساده در خیابان من را هدف آزار کلامی قرار می‌دهد'
'به خاطر چاقی در چهل سالگی سکته مغزی کردم'




۱۳۹۶/۱۲/۲۳

بررسی وضعیت ملیت‌ها و اقلیت‌های مذهبی ایران در ژنو

در کنفرانسی کە روز سەشنبە در ژنو برگزار گردید وضعیت ملیت‌های ایران و اقلیت‌های مذهبی در ژنو مورد بررسی قرار گرفت. در این کنفرانس  چهرەهایی چون احمد شهید گزارشگر پیشین حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران و شیرین عبادی، وکیل و برندە جایزە صلح نوبل و مدافع حقوق بشرحضور داشتند.
بە گزارش آژانس خبررسانی کردپا در این کنفرانس شیرین عبادی، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل درباره وضعیت ملیت‌های ایران گفت: “کردها از قربانیان اصلی سیاست‌های حکومت ایران می‌باشد و آمار اعدام و بازداشت شهروندان کرد در کردستان افزایش قابل توجهی یافته است.”
در بخش دیگری از این کنفرانس، تیمور الیاسی، نماینده جمعیت حقوق بشر کردستان ایران – ژنو در سخنانی به وضعیت کولبران در کردستان پرداخت و اعلام کرد: “آمار کشتار کولبران در کردستان افزایش یافته و انفجار مین‌های کاشته شده همچنان جان شهروندان کرد را تهدید می‌کند.”
وی با اشارە بە اعدام زندانیان در ایران تصریح کرد بیشترین آمار اعدام در ایران به کردها اختصاص داده شده و طی سال ٢٠١٧، ٧٤ شهروند کرد اعدام شده‌اند.”
بە گزارش این منبع خبری در ادامه این کنفرانس، ناصر بلیده‌ای، فعال بلوچ به وضعیت اسفناک مردم بلوچستان اشاره و خاطرنشان کرد: “بسیاری از بلوچ‌ها تاکنون از داشتن شناسنامه محروم هستند و در این رابطه بیش از بیست هزار کودک بلوچ از داشتن شناسنامه ایرانی محروم شده‌اند.”
همچنین در این کنفرانس، دیان علایی، نماینده جامعه جهانی بهایی در سازمان ملل متحد درباره وضعیت بهائیان در ایران به ایراد سخنرانی پرداخت و تصریح کرد: “شهروندان بهایی برای تحصیل در ایران با محدودیت‌های چشمگیری روبرو و از تحصیل در دانشگاه محروم گشته‌اند و ستم و تبعیض‌های فراوانی علیه بهائیان اعمال می‌شود.”

۱۳۹۶/۱۲/۱۵

آذربایجان در آیینه واقعیات: د. سیروان خسروزاده

نادر قاضی پور نخاله معروف که مایه ننگ و آبروریزی برای ترک های شریف آذربایجان است در واکنش به تقاضای نمایندگان کرد آذربایجان غربی در خصوص اعتراض به مدیریت ضعیف کردها در استان، گفته بود قرار نیست کسانی که از کردستان عراق در سال 1992 به آذربایجان مهاجرت کرده اند صاحب پست و مقام شوند. در اینجا لازم میدانم مطلبی را که چند سال قبل در سایت روانگه منتشر کرده بودم بازنشر دهم و حقایق غیرقابل انکار تاریخی را به این موجود مفلوک و فریب خوردگانش که از آخور دشمنی کرد و ترک تغذیه می کنند یادآور شوم.آذربایجان در آیینه واقعیات:
آذربایجان غربی یکی از زیباترین استان­های ایران است. جدای از طبیعت زیبا و سرسبزی و پرآبی و حاصلخیزی این ناحیه، پراکنش متنوع قومی که ملت کرد و ترک و ارمنی و آشوری را دربر می­گیرد، از زاویه ای دیگر جلوه ای زیبا و فرحبخش به این استان بخشیده است که اوج این زیبایی در بهشت ارومیه متجلی شده است.
درحقیقت رمز زیبایی این شهر در همین تنوع زبانی و فرهنگی و مذهبی آنست و از این لحاظ به شهرهایی چون کرکوک و استانبول می ماند. طبیعتاً ساکنان این بخش از کشورمان با هر عقیده و باور و فرهنگی موظف به احترام به حقوق همدیگرند و رمز حفظ انسانیت و برابری و ارزش­های انسانی میان ساکنان این سرزمین در همین اصل نهفته است. جدای از ارومیه، بسیاری از شهرهای استان همچون نقده، شاهین دژ، تکاب، میاندوآب، خوی، ماکو، و سلماس از ترکیب جمعیتی تُرک و کرد برخوردارند. طبیعتاً هرگونه تبعیض و تمامیت خواهی از جانب یکی از موجودیت های اتنیکی یا مذهبی این شهرها به معنای نادیده گرفتن یا تلاش برای پایمال ساختن حقوق سایرین خواهد بود. بدون شک چنین اقدامی جدای از دور بودن از معیار و ملاک­های انسانی، موجب بروز واکنش­ های اجتناب ناپذیر از جانب سایرین خواهد شد. کسانی که به ظاهر برای بالا کشیدن و برتری بخشیدن به موقعیت فرهنگی قوم خویش تمامیت خواهی پیشه می­کنند جدای از اجحاف در حق سایرین، به قوم خویش نیز خیانت کرده اند، زیرا آنانرا آماج کینه توزی و نفرت سایرین قرار می­دهد.
با نگاهی به تاریخ گذشته و حال کشورهایی چون ترکیه و عراق، باید اعتراف کرد تفرقه بین کرد و ترک و عرب و یا شیعه و سنی دستاوردی جز ویرانگری و خیانت به انسانیت نداشته است. آرزوی هر انسانی طبعاً برقراری امنیت و روابط سالم انسانی و محو و فنای تبعیض در تمام عرصه های سیاسی اجتماعی است. باید فرهنگ زندگی مشترک و حیات مسالمت آمیز تبلیغ و آموخته شود. متاسفانه عده ای معلوم الحال چه در فضای مجازی و چه در فضای عینی با سوء استفاده از احساسات برادرات تُرک و تحریف تاریخ و تاریخ سازی های بی­اساس چنین وانمود می کنند که کُردها در آذربایجان مهاجرند و گاه نیز ندای اخراج کردها از آذربایجان را سر می­دهند!!! قبل از هر چیز باید گفت اینان بزرگترین خائنان به تُرک­ها هستند: چون به آنان دروغ می گویند و با احساساتشان بازی می­کنند! در ثانی تاریخ گواه مهاجر بودن یا نبودن کردهاست و نهایتاً باید گفت حتی اگر کردها مهاجر باشند اکنون شهروند این سرزمینند و کسی حق ندارد حق زندگی در این سرزمین را از آنان بگیرد. در اینجا مناسب است برای بررسی بهتر مساله مراجعه ای تاریخی انجام گیرد:
تاریخ چه می گوید:
”در طول تاریخ تمدن های زیادی ظهور و افول کرده اند. ملت های زیادی وجود داشته اند که امروزه حتی نامی از آنها برجای نمانده است. زمانی امپراطوری عظیم آشور بزرگترین قدرت خاورمیانه فعلی بوده است، قدرتی که از مصر تا ایران را آماج یورش های ویرانگر خویش ساخته بود. کجایند بازمانده های آشوریانی که در کتیبه هایشان با افتخار از در آتش انداختن کودکان ملل مغلوب و حمل خاک سرزمین های این ملل به آشور دم می زدند؟
تاریخ عرصه ظهور و سقوط تمدن ها است. بر این مبنا هر بخش از این کره خاکی درطول تاریخ مهمانگاه اقوام و ملل مختلف بوده است. امروزه ایران و تمدن ایرانی را با آریایی­ها می­شناسیم اما حقیقت این است که قبل از آریایی­ها، در ایران تمدن و فرهنگ­های دیگری نیز بوده اند. با توجه به این حقیقت که ملل دامدار و کوچرو همواره فرهنگ و تمدنی نازلتر از ملل یکجانشین و کشاورز داشته اند و با یادآوری این حقیقت که آریایی­ها در شکل ملتی کوچرو وارد ایران شدند، به هیچ وجه نمی­توان اثبات کرد برخورد آنان با تمدن بومی ایران بهتر از برخورد سلجوقیان و مغولان کوچرو با ایرانیان بوده باشد. بنابراین سرزمین ایران هم قبل از آریایی­ها متعلق به فرهنگ و تمدن­هایی مترقیتر بوده که امروزه اثری از آنان برجای نمانده است. بالطبع این سرزمین در انحصار آریایی­ها هم باقی نمی ماند و بعدها جولانگاه یونانیان و رومیان گشت، بطوریکه تمدن یونانی-باکتری در شرق ایران شکل گرفت! با ظهور اسلام و ورود اعراب مسلمان به ایران، مناطقی از خاک ایران همچون کرمان، سیستان، و خراسان که با روحیات آب و هوایی اعراب سازگار بود چهره ای کاملاً عربی به خود گرفتند. درواقع جای جای سرزمین ایران شاهد جابه جایی های جمعیتی و نژادی بوده است و این اصلی عینی و غیرقابل انکار و اجتناب ناپذیر است.
جغرافی­دانان مسلمان قرون نخست اسلامی در شرح زبان و نژاد شهرهای آذربایجان ساکنان شهرهایی چون همدان، سهرورد (زنجان)، ابهر، مراغه، اردبیل، سلماس، اشنویه و…. را کُرد و زبانشان را کردی معرفی کرده اند. اما در قرن پنجم این سرزمین در تداوم سیر طبیعی تاریخ خود شاهد ورود ترک ها بود. آنان برعکس اعراب که با مناطق گرم و خشک ایران سازگار بودند، مناطق سرد و کوهستانی یعنی آذربایجان را پسندیدند. بدین ترتیب با ورود سلجوقیان کوچرو به ایران در قرن پنجم هجری ترکیب جمعیتی آذربایجان تغییر یافت و آنچنان که اشاره شد این تحول تداوم واقعیت­های تاریخی و اصل جابجایی اقوام و ملل مختلف بود و امری اجتناب ناپذیر بود. با تهاجمات بعدی قراختائیان، مغولان، ایلخانان، تیموریان، قراقویونلوها و آق قویونلوها، قزلباش­ها، افشارها، و قاجارها چهرة مناطق مختلف ایران و بویژه آذربایجان به کلی متحول گردید. در دوره ایلخانان قبل از غازان تبریز مرکز بودائیسم بود و معابد فراوانی در این شهر تاسیس شده بود! امری که امروزه شاید برای خیلی­ها جای شگفتی باشد. ذکر مهاجرت ها و تحولات جمعیتی در آذربایجان در این نوشتار کوتاه نمی گنجد، اما از آنجا که محور بحث این نوشتار پیرامون ارومیه و نقده است به دو مهاجرت مهم اشاره می شود: نخست مهاجرت افشارها به ارومیه و دوم آمدن قره پاپاخ های قفقاز به نقده
مهاجرت افشارها به ارومیه:
تیمور لنگ در آخرین سال های حیاتش (802 ه.ق) برای سرکوبی کردهای ارومیه، گرگین بیگ اوصانلو را به حکومت ارومیه منصوب کرد. گرگین بیگ برای اجرای ماموریت خود، ایل افشار را با خود به ارومیه آورد و اینان نخستین دسته های ایل افشار بودند که وارد ارومیه شدند. آنچنان که پروفسور حامد الگار هم اشاره کرده ارومیه تا قرن دهم هجری شهری عمدتاً کردنشین بود. اما در قرن بعد موج های دیگری از ایل افشار همراه با ترک های موسوم به بوربور در دوران شاه عباس اول به ارومیه آمدند. تقریباً در همین زمان، یعنی درهمان دوره شاه عباس بود که دهها هزار خانوار کرد از این ارومیه و اطراف آن به خراسان کوچ داده شدند. اگرچه بخش قابل توجهی از آنان به دنبال جنگ و مقاومت در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم به خراسان از بین رفتند اما امروزه جمعیت صدها هزار نفری کُرمانج­ها در خراسان شمالی و مناطقی از گیلان نشاندهنده تغییریست که در ترکیب جمعیتی آذربایجان غربی داده شده است. علاوه بر این مهاجرت کردها به خارج از آذربایجان با یک پدیده دیگر هم در این منطقه مواجهیم و آن تُرک شدن برخی قبایل و ایلات مهم کرد می­باشد. مهمترین این قبایل و طوایف عبارتند از ایل بزرگ شقاقی و دنبلی های خوی! شقاقی­ها به رهبری صادق خان شقاقی بخاطر شورش در برابر فتحعلی­شاه قاجار وادار به اسکان در سراب شدند و امروزه نام خانوادگی شقاقی آنها گویای هویت از دست رفته آنان است. مورد بعدی دنبلی­های خوی بود بودند. دنبلی­ها اگرچه در آغاز دوران صفویان به آذربایجان آمدند اما تُرک شدنشان باز هم در ترکیب جمعیت استان تاثیر گذاشت.
آمدن ترک­های قره پاپاخ به نقده:
تحول بعدی ورود ایل قره پاپاق به دشت سلدوز در سال 1240 هجری قمری بود. در شرح این رویداد باید گفت: ایل بلباس یا منگور یکی از ایل های بسیار قدرتمند کرد بود که در جنوب آذربایجان غربی زندگی می کردند. ایل مذکور از قدرت فراوانی برخوردار بود و حکومت مرکزی همواره به این حقیقت واقف بود. قدرت آنان چنان بود که حتی­ مُکری ها همواره از آنان در هراس بودند.
مکری ها در دورة بوداق خان با پشتیبانی حکومت مرکزی ضربات سنگینی بر بلباس­ها آورد آوردند؛ آنچنان که در دوره فتحعلی شاه، بوداق خان مکری حاکم ساوجبلاغ به همراهی حکام محلی مراغه و ارومیه بر ایل بلباس تاختند و هزار نفر از آنان را به قتل رساندند. با این حال ایل بلباس همچنان قدرتمند بود. حکومت مرکزی قاجار برای آسودگی همیشگی از خطر بلباس­ها دست به اقدام جدیدی زد. ماجرا از آنجا شروع شد که به دنبال شکست ایران در جنگ­های قفقاز، ایل تُرک قراپاپاق ساکن قفقاز از آنجا که نمی خواست تحت حاکمیت روس­ها قرار گیرد، از نایب السلطنة قاجار خواستند آنها را در نقطه ای از ایران سکنی دهد. بنابراین عباس میرزا نائب السلطنه ترک­های قراپاپاق را در سال 1240 هجری از آن سامان برداشته و آنان را در دشت سولدوز اسکان داد. برای عشایری که از راه دامپروری و گله داری ابرار معاش می کنند چراگاه ها و مراتع در واقع خط قرمز محسوب می شود. با ورود قراپاپاخ ها، بلباس­ها تحت فشار قرار گرفتند. آنان به یکباره ناچار به تعامل با کسانی شدند که هیچ اشتراک فرهنگی و زبانی با آنان نداشتند. آنچنان که انتظار می رفت اقدام عباس میرزا منشاء مشکلات فراوانی شد، بویژه که قراپاپاغ ها به علت ترک و شیعه بودن بزودی در تماس و همکاری همه جانبه ای با حکومت قاجار قرار گرفتند و موقعیت خویش را ارتقاء بخشیدند. قراپاپاخ ها به خوبی می­دانستند رمز برتری یافتنشان بر بلباس­ها همکاری با حکومت مرکزی خواهد بود. بنابراین تعجبی ندارد که از آن پس به بازوی نظامی و اجرایی حکومت قاجار در منطقه تبدیل شدند. شاید نخستین تنش جدی میان این دو ایل در شورش نخست حمزه آقا آشکار شد؛ حمزه آقای منگور رئیس ایل بلباس جهت مقابله با قراپاپاخ ها 70 نفر ازسواران آنان را که وابسته به قوای دولتی بودند و برای انجام ماموریت گشت زنی به مهاباد آمده بودند غفلتاً در باغی به قتل رساند و از آنجا که به خوبی می دانست به خاطر این اقدامش با مجازات شدید روبه رو خواهد شد با عده ای از اتباعش به عثمانی پناهنده شد. این مورد و تنش­های دیگری که میان قره پاپاق ها و کردها روی داد باعث ایجاد نوعی شکاف قومی شده که با کثرت گرایی سیاسی و اجتماعی می توان بر آن فایق آمد.
باتوجه به شرح مختصر فوق حداقل باید گفت نه کردها، بلکه این ترک­هایند که به آذربایجان مهاجرت کرده اند. دراینصورت چه نتیجه­ای باید گرفت؟ آیا کردها باید ترک­ها را مهاجر بدانند، با آنان دشمنی کنند و خواستار اخراج آنان از آذربایجان شوند؟ خوشبختانه هویت خواهی کردها از ویژگی تدافعی برخوردار است. بنابراین برخلاف ناسیونالیسم تهاجمی آندسته از مبلغان خشونت و کینه و نفرت که کردها را مهاجر می دانند، کردها هرگز دردام تفکرات تمامیت خواهانه نیفتاده اند. یکی از بزرگترین افتخارات کردها این است که در قاموس تاریخ قرن 20 و 21 خود اصطلاحی تحت عنوان پان کردیسم ندارند! ساکنان آذربایجان از هر قوم و مذهبی حق دارند از فرهنگ و آداب و رسوم خود پاسداری کنند؛ اما این پاسداری نباید به گونه ای باشد که به نادیده گرفتن دیگر فرهنگ­ها بینجامد. آذربایجان غربی و بویژه ارومیه و نقده متعلق به تمامی کسانیست که در این منطقه زندگی می­کنند. کرد و ترک و ارمنی و آشوری به یک میزان از حق زندگی در این سرزمین برخوردارند. طی جنگ جهانی اول ارامنه و آسوری های این منطقه با اغوای مسیونرهای مسیحی و با تحریک جَلوهای ی مهاجر از عثمانی و انگلیسی­ها و روس­ها تمامیت خواهی پیشه کردند و فاجعه دربدرشدن و آوارگی از سرزمین آبا و اجدادی را متحمل شدند. در رابطه با تمامیت خواهی در سال­ها و دهه­ های اخیر درنهایت تاسف باید گفت جایگاه فعلی کردها در ساختار داری و مدیریتی استان فجیع و تاسف­بار می­باشد و ادامة این روند جز تاثیرات منفی و ویرانگر دستاوردی برای پیش برندگان این سیاست نخواهد داشت. برهمین مبنا بادرنظرگرفتن عوارض و پیامدهای دور و نزدیک این سیاست­ها باز هم لازم است تاکید شود مشوقان و مدافعان وضعیت فعلی؛ یعنی اختلاف افکنان میان ساکنان استان، خائنان به تمام ساکنان آذربایجان غربی بوده و خواهند بود. البته و جایگاه سیاسی و اداری کردها در ماکو و سلماس هم به هیچوجه بهتر از ارومیه و نقده نیست. لذا در پایان این نوشتار جادارد از روشنفکران ترک و کرد خواسته شود رسالت انسانی خود را به انجام برسانند و با تبلیغات تمامیت خواهانه که برادری و نوعدوستی میان دو ملت کرد و ترک را دچار مخاطره می سازد مقابله نمایند. سعادت و بهروزی این دو ملت بهم وابسته است و آنان محکوم به همزیستی با همند. همزیستی و درهم تنیدگی دوستانه و برادرانه کرده و ترکها در آذربایجان غربی ، سرمایه عظیمی است که باید با در پیش گرفتن سیاستهای درست قدر آن را دانست. آذربایجان غربی، استان زیبای کشورمان با ترک و کرد و ارمنی و آسوری زیباست، بسان گلزاری از گل­های رنگارنگ که هرچه تنوعش بیشتر باشد زیبایی­اش هم بیشتر خواهد بود. بیایید همگان این گلزار را مراقبت کنیم.بیاید ارومیه را به الگوی مدنیت و چند فرهنگ گرایی و غنای تمدنی در خاورمیانه بحران زده و اسیر فرقه گرایی تبدیل نماییم.

۱۳۹۶/۱۲/۱۴

دختران شین‌آباد، وعده‌های پنج‌ساله و زخم‌هایی که درمان نشد


چرا به فکر آینده ما نیستند؟ مگر خودمان می خواستیم بسوزیم؟ ما چه گناهی کردیم که در روستا زندگی می‌کنیم و مدرسه های ما قدیمی و بدون امکانات است؟"
دخترهای شین آباد می‌گویند از مردم می‌خواهیم به ما ترحم نکنند از مسئولین می‌خواهیم ما را ببینند، ما دیده نمی‌شویم.
اسرین می‌گوید ما تا کنون ۳۶۰ بار بیهوش شده‌ایم و تحت عمل جراحی قرار گرفته‌ایم، اما هیچ نتیجه‌ای از این عمل‌ها عایدمان نشده و هیچ اتفاق مثبتی برایمان نیفتاده. می‌گوید خواسته من خواسته همه بچه‌ها است، ما فقط می‌خواهیم درمان شویم.
آمنه می‌گوید آنقدر ما را بیهوش کرده‌اند که حالا دیگر بیهوشی هم جواب نمی‌دهد. چرا وزیر بهداشت نمی‌تواند ما را برای درمان به خارج از کشور بفرستد؟
آنها از بی‌توجهی ها شکایت دارند: "چرا به فکر آینده ما نیستند؟ مگر خودمان می‌خواستیم بسوزیم؟ ما چه گناهی کردیم که در روستا زندگی می‌کنیم و مدرسه‌های ما قدیمی و بدون امکانات است؟"
پزشکی که برای شرکت در کنگره سوختگی به ایران سفر کرده بوده و بچه‌ها را معاینه کرده به آنها گفته در خارج از ایران با ۴ عمل جراحی صورتتان بهتر می‌شود. همین است که دخترها به درمان در خارج از ایران دل بسته‌اند.

قصه پرغصه روستای شین‌آباد

در آذرماه سال ۱۳۹۱ یک دبستان دخترانه در روستای شین‌آباد در پیرانشهر، استان آذربایجان غربی ایران آتش گرفت. بیش از ۲۹ دختر دانش آموز در این سانحه دچار سوختگی شدند. دو نفر از آنها بر اثر شدت جراحات، جان خود را از دست دادند. ۱۲ نفر با عوارض جسمی و روحی ماندگار روبرو کرد؛ عوارضی مانند قطع انگشتان دست.
پرونده قضایی این آتش سوزی هنوز هم بعد از ۵ سال به سرانجام نرسیده. دختران شین‌آباد حدودا ده سال بچه ها می گویند تنها اتفاقی که در آن مدرسه بعد از آش سوزی افتاده این است که مدرسه شوفاژدار شده چون دلیل آتش‌سوزی آتش گرفتن بخاری نفتی مدرسه اعلام شد.

'شاید این‌بار چون آقای مطهری قول داده عمل کند'

بچه‌های شین‌آباد که تا کنون بارها با مسئولان و دست اندرکاران ملاقات و نشست داشته‌اند، امروز دوشنبه چهاردهم اسفندماه با علی مطهری نایب رئیس مجلس ایران دیدار کردند، در این دیدار هم به آنها وعده درمان و رسیدگی به مشکلاتشان داده شد.
آنها در پاسخ به این سوال که چقدر امیدوارند این بار مشکلاتشان حل شود می گویند نمی‌دانیم.
"این بار هم مثل همیشه قول دادند کمکمان کنند. باید ببینیم وعده هایشان چقدر عملی می شود، شاید چون این‌بار آقای مطهری قول داده، عمل کند."‌

وزیر آموزش و پرورش: حدود نصف مدارس ایران سیستم گرمایشی ایمن ندارند

این نه اولین بار بود و نه آخرین بار خواهد بود که استفاده از بخاری نفتی و سیستم های گرمایشی و فضای آموزشی غیر استاندارد در مدارس ایران حادثه می‌آفریند. وزیر آموزش و پرورش امسال گفت ۴۲درصد مدارس ما سیستم گرمایشی ایمن ندارند. این در حالیست که به گفته محمد بطحایی در ایران هنوز حدود هزار کلاس گلی و نزدیک به دو هزار کلاس کانکسی وجود دارد.

روح و روان دختران شین‌آباد

آسیب‌های روانی ناشی از سوختگی، به ویژه سوختگی‌هایی از این دست که بر ظاهر افراد تاثیر بگذارند قابل چشم‌پوشی نیست. این دخترها می‌گویند نه تنها دیده نمی‌شویم که صدایمان هم شنیده نمی‌شود. اسرین می‌گوید ما می‌خواهیم حرف بزنیم اما حتی به ما مشاور هم نمی‌دهند، صدای ما به گوش هیچکس نمی‌رسد.
برخی خواسته‌های آنها آنقدر ابتدایی است که عدم پاسخگویی به آنها مایه تعجب است: ما درخواست داریم آموزش و پرورش برایمان در مدرسه مشاور بگذارد. با این شرایط نیاز داریم کسی با ما حرف بزند، اما حتی وقتی برای درمان به تهران می‌آییم و از درسمان عقب می‌افتیم، معلم های مدرسه وقت نمی‌گذارند درس ها را توضیح دهند، چه برسد که مشاور بگذارند تا حرف‌هایمان را گوش بدهند.

بچه‌های شین‌آباد: اثر انگشت هم که نداریم...

دختران شین‌آباد همین چند روز پیش مهمان این روزنامه ایران شدند؛ درددل کردند، وضعیت‌شان را توصیف کردند و از انتظاراتشان گفتند.
در یک کلام، حال دختران شین‌آباد خوب نیست.
وضعیت درمانی و بیمه آنها مطلوب نیست. نه فقط از وضعیت ظاهری خود گله‌مندند که حال روحی خوبی هم ندارند. حسین احمدی نیاز، وکیلشان می‌گوید هیچ‌کدامشان دلشان نمی‌خواهد عکسشان روی کارت ملی و شناسنامه‌شان باشد. بچه‌ها می گویند با این چهره اصلاً دلمان نمی‌خواهد عکس بگذاریم. انگشت هم که نداریم که اثر انگشت بدهیم.

وعده‌‌هایی که محقق نمی‌شوند

این بچه‌ها باید ماهی دو بار مسیر ۱۸ ساعته شین‌آباد تا تهران را طی کنند تا تحت اقدامات درمانی قرار بگیرند، بچه‌ها می‌گویند از این رفت‌وآمدهای بی‌نتیجه خسته‌اند. بنا بوده یک درمانگاه تخصصی که به دوا و درمان دخترها بپردازد در شین آباد یا ارومیه تاسیس شود، تا دست‌کم بچه‌ها مشکلات رفت‌وآمد مدام را تحمل نکنند؛ اما بیمارستان تجهیز نشد که نشد.
وکیل دانش‌آموزان می‌گوید پزشکان معتقدند اگر این بچه‌ها در بیمارستان خصوصی درمان می‌شدند وضعیتشان بهتر از حالا بود. خلاصه اینکه وزیر علوم دولت یازدهم رسما اعلام کرد روند درمان دانش‌آموزان در ایران مطلوب نیست و آنها باید به خارج اعزام شوند.

وزیر بهداشت مرداد سال گذشته گفت به پزشکانی که امور مربوط به درمان این کودکان را پیگیری می کنند گفته‌ایم که دولت آمادگی دارد تا برای درمان بهتر، آنها را به هر نقطه‌ای از خارج و داخل کشور اعزام کند اما تصمیم اعزام این کودکان بر عهده تیم تخصصی پزشکی است. همزمان نماینده پیرانشهر در مجلس ایران از انجام کارهای تدارکاتی و مقدماتی برای اعزام شماری از دانش‌آموزان روستای شین‌آباد پیرانشهر برای معالجات پزشکی در اروپا خبر داده بود. اما بچه‌ها هرگز اعزام نشدند.
رسول خضری، نماینده پیرانشهر در مجلس همین پنج ماه پیش از اختصاص هفت میلیارد تومان کمک هزینه برای بهبود وضعیت معیشتی دختران شین‌آبادی خبر داد اما محمدجواد فاطمی، پزشک جراح دانش‌آموزان شین‌آباد می‌گوید تاکنون این وعده‌ها به طور کامل عملی نشده‌اند.
وی درگفت‌وگو با ایسنا، درباره چگونگی روند درمان و همچنین تامین هزینه‌های ادامه درمان دختران شین‌آباد می‌گوید: "هزینه درمان دختران شین‌آباد از طرف بیمارستان حضرت فاطمه تهران تامین می‌شود و خدمات ویژه‌ای نیز دریافت می‌کنند. اما این بیمارستان هم پول خود را از بیمه‌ دریافت می‌کند. قرار بود این دختران مورد حمایت ویژه قرار گیرند، اما وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و بهداشت هزینه‌ای برای این موضوع نمی‌پردازند."
وکیل آنها می‌گوید برخی وعده‌ها در دولت آقای روحانی محقق شده اما کافی نیست و سایه درد و رنج زندگی آنها و خانواده‌شان را تاریک کرده است. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، سه سال پیش دستور داد تا به دانش آموزان آسیب دیده در حادثه آتش سوزی مدرسه شین‌آباد، مستمری مادام العمر پرداخت شود اما وکیل آنها می‌گوید: "کمک‌ها کفاف درمان این بچه ها را نمی‌دهد."
نه اینکه مسئولین نخواهند به نظر می‌رسد موانعی هست که اجازه نمی‌دهد زندگی به کام این دخترها باشد؛ وعده و وعید برای حل مشکلات دختران شین آباد زیاد داده شده، اما در مواردی عدم هماهنگی و سوءمدیریت و مشکلات دیگر باعث می‌شود این وعده‌ها محقق نشوند؛ به عنوان مثال به گفته بچه‌های حادثه دیده و خانواده‌هایشان، معاون وزیر بهداشت دستور می‌دهد بیمارستان دخترها را بستری کند، بیمارستان زیر بار نمی رود، دخترها می‌گویند در بسیاری از مواقع پزشکان به وظایفشان عمل نمی‌کنند.

۱۳۹۶/۱۲/۱۳

لە پەرواێزی تێچنێکی مەریوان قانع لە فەیسبووکدا/ سیاوەش گۆدەرزی


مەریوان قانع لە تێچنێکدا لە ژێر ناوی “ئازادکردنی ساڵح موسلیم و سیستمی داوەریی وڵاتە ئەوروپییەکان” ڕەخنە لە تووڕەیی بیروڕای کوردی بەرانبەر بە گیرانی ساڵح موسلیم دەگرێ. بەو پەڕی خوشباوەڕییەوە پێیوایە کە کێشە کەمجیقلدانی کوردە نەک سیستەمی دادی ئەوروپا. یانێ ئەگەر باوەڕمان بە عەدالەت و سیستەمی دادی ئەوروپا هەبوا ئەوە حەوجێ بە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی، تووڕەیی و هەڵچوون نەدەکرد و دوای چەند ڕۆژ لە ژێر سێبەری ماف و دادپەروەری چێکدا ئاخرەکەی ساڵح موسلیم هەر ئازاد دەکرا.
مەریوان قانع لە سەرەتای تێچنەکەیدا دەنووسێ: “یەک لەشکر لە خوێندەوار و ڕۆشنبیر و سیاسیی و ڕۆژنامەنووس و چاوێری ھەمەجۆر، کەوتنە قسەوتنێکی بەردەوام بە ئەوروپا، بە سیستمە سیاسیی و داوەرییەکەی و بە حکومەتەکانیشی. ھەندێکیان تا ئەو شوێنە ڕۆیشتن کە بڵێن زۆرێک لە وڵاتەکانی ئەورپا ئەڵقەلەگوێی ئەردۆگانن.”
لێرەدا حەوجێیە چەند تشتێک وەبیربێنمەوە: یەکەم، کاک مەریوان بۆ لە پاشخانی دژکردەوەی گۆیا ئەم “لەشکەر”ە تێنافکرێ؟ مەگەر ئێمە کەم کەیسی تیرۆر و ڕادەستکردنمان هەیە کە ئەوروپا هەمان سیستەمی دادی خۆی نەکردبێتە قوربانی بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی؟ سیستەمی دادی ئەوروپا و نەمسا لە بەرانبەر کەیسی تیرۆری دوکتۆر قاسلموو، نەدانی مافی پەنابەری سیاسی بە ڕێزدار ئۆجالان لە ئیتالیا و لە یۆنان کە سەرەنجام بوو بە هۆی ڕادەستکردنەوەی بە تورکیا، کەیسی تیرۆری سەکینە جانسز لە فەرانسا و ڕادەستکردنەوەی دەیان کادێری پەکەکە لە هەشتاکاندا لە ئاڵمانیا بە حکوومەتی توکیا تەنیا چەند نموونەیەکن لە “سیستەمی دادپەروەری ئەوروپا”.
دووەم، لە دوای گرتنی ساڵح موسیلم ئەوە تەنیا بەقەول لەشکری نەزان و نەخوێندەواری کورد نەبوون کە هەڵوێستی توند دژبە ئەوروپا دەرببڕن بەڵکوو ئەروپییەکان بۆ خۆیان لە چەپ، لیبرال وفیمینیستەوە بگرە هەتا ئەکتیڤیستەکان بە ڕەقترین وشە سیستەمی دادی خۆیان ڕەخنە باران کرد، تەنانەت ترسی زۆریان هەبوو کە چێک ساڵح موسیلم تەسلیم بە تورکیا بکا. لێرەدا سەرەنجی مەریوان قانع تەنیا بۆ دوو دەربڕین لە سوید ڕادەکێشم:
یوناس خوێستێد، سەرۆکی پارتی چەپی سویدی:
”ساڵح موسلیم، سیمای ناسراوی پەیەدە لە پراگ گیراوە. ئەو وڵاتانەی ئەندام لە یەکیەتی ئەوروپا [ڕووڕەش] بن کە مل بۆ داخوازی تورکیا ڕادەکێش لە باتی ئەوە پشتگیری ئەو کوردانە بکەن کە داعشیان تێکشکان.” بودیل ڤالێرۆ، پەرلەمانتەری ئەوروپا لە پارتی ژینگەی سوید: “مەترسی تەسلیمکردنەوەی ساڵح موسلیم هەیە لەو ڕوانگەوە کە دیمۆکراسی لە ئەوروپا زۆر خەراپ لاوازە، هیچ تشتێک نامومکین نییە. ” ئێستا پرسیار ئەوەیە ئەوروپییەکان بۆ خۆیان سیستەمی نادادپەروەری خۆیان باش دەناسن یان مەریوان قانع؟
دواتر مەریوان دەنووسێ: “ئێستا کە داوەرێکی چیکیی ساڵح موسلیمی ئازادکرد، ئەم لەشکرە لە خوێندەواری لای ئێمە چۆن پینەی بۆچوون و شیکردنەوە و ڕاکانیان دەکەن.”
بە پێی لێکدانەوەی مەریوان و باوەڕی بتەوی ئەو بە سیستەمی دادی چكی بێ، حەوجێ بە ناڕەزایەتی و خۆپیشاندان نەبوو، دەبوو کورد دەست لە سەر دەست دابنیشتبا و بە تەمای بەرەکەتی دادوەرێکی چێکی بێ و ساڵح موسلیم ئازاد بکا. لێرەش ئاماژەکردن بە چەند خاڵ پێویستە.
یەکەم، ئەو شێوازی کەلەپچەکردنە و بردنی موسلیم بە هۆی پۆلیسی دەمامکدار و سەروچاو داپۆشراوی چێک لە پێشدا ئەو پەڕی نادادپەروەری دادی چێکی دەگەیەنێ. ئەوە هەمان مامەڵەکردنێکە لە بەرانبەر ئەو جۆرە تیرۆریستانە کە ساڵح موسلیم لە دژیان خەباتی کردووە. دووەم ئێمە بە تەما بووین ئەگەر سیستەمێکی داد لە چێکدا هەبوایە داوای لێبووردنی لە موسلیم بکردایە نەک ئەوە مەریوان ئاوێکی پاک بەدەستیاندا بکا و ئەمەیان وەک بەرەقەڵایی بۆ بحەسبێنێ. سێهەم بێجگە لەمانە مەریوان هاتووەو دژ بەو کەسانەی دژ بە دادی نادادی ئەوروپی ناڕەزایەتییان دەربڕیوە، داوای ڕوونکردنەوەیان لێ دەکا یان بە زمانێکیتر دەڵێ پینەوەپەڕۆکردنی ناوێ داوای لێبووردن لە دادی چێک بکەن!.
دواتر مەریوان خۆی زۆر عەزییەت دەدا و دەنووسێ: “منیش وەک ھەموو ئازایدخوازێکی تری ئەم جیھانە گرتنی ساڵح موسلیمم پێناخۆش و کارێکی تەواو ناڕەوابوو، بەڵام باوەڕم بە دادگاکانی ئەوروپا و بە پیادەکردنێکی تایبەتی مافەکانی مرۆڤ و بە ھێزی ئەو بەشە لە کۆمەڵگا ئەوروپییەکان لەدەستنەدا کە دەتوانن ڕێزی مێژو و یاساکانی خۆیان بگرن.”
زۆر سەیرە کاک مەریوان وەک ئازادیخوازێک نەک وەک ئازادیخوازێکی کورد کە دەرد و ئازارەکانی کورد بە ڕەگ و پێستەوە هەست پێدەکا لە گرتنی ساڵح موسلیدا یەک وشەی نەگوتووە یان نەنووسیووە. لانیکەم لە فەیسبووکەکەی بێدەنگ بووە. بەڵام هەر کە موسلیم ئازاد دەبێ لە باتی ئەوە سەرکۆنەی بێدەنگی و بێ هەڵوێستی خۆی بکا هاتووە ڕەخنە لە ڕەخنەگرانی گرتنی ساڵح موسلیم دەگرێ.
لە سەر ئەو سۆزەش مەریوان بۆ ئەوروپا و مافەکانی مرۆڤ و دیمۆکراسی و بە تایبەت دادی ئەوروپا هەیەتی پێویستە بڵێم لەوەتی ڕۆژئاوا بەگشتی و ئەوروپا بەتایبەتی وەک لانکە و ڕووگەی ئازادی و دیمۆکراسی و دادەپەروەری ناسراوە لە لۆژیکی بەرژەوەندییە ئابوورییەکان لای نەداوەو هیچ کاتێک تاقە دولارێکی نەکردۆتە قوربانی دیمۆکراسی لە دەرەوەی سنوورە نەتەوەییەکانی خۆیدا. ڕۆژئاوا و ئەوروپا هەمیشە دوو ڕوویان هەیە: ڕووی ناوەوەی بە ئازادی، دیمۆکراسی، دادەپەروەری و چاکبژی ڕازاوەتەوە. ڕووی دەرەوەی، دیپڵۆماسی هەتا بڵێی پیس و قڕێژە و بە مامەڵەی نەوتی هەرزان، فرۆشتنی چەک و بگرە چەکی کیمیایی، و سات و سەودا لەگەڵ فاشیزم و دیکتاتۆریدا و تاڵانچییەتی ڕەش داگەڕاوە. کەیسی ساڵح موسلیمیش لە سەر مێزی دیپلۆماسی و ئەنتەرپۆلی ئەوروپا بوو نەک دەزگای گۆیا دادی سەربەخۆ. ئەمەش ڕاستییەکە هیچ کامە ڕووناکبیری ئەوروپی بۆخۆیان حاشای لێناکەن.
دواتر ئەوەی بە لای منەوە لە ئەوروپا جوانە ڕەخنەی بێسنوور و خۆپیشاندانە. بەشداری ڕووناکبیران لە ڕیزی پێشەوەی خۆپیشاندانە نەک خۆ شاردنەوە لە کاری بەکردەوە لە پشتەوەی کتێب و تایتڵی ڕووناکبیری. ئەوەی لە ئەوروپا جوانە هەڵوێستی توندو قایمی ڕەخنەگرانە نەک سیستەمی داد کە بۆخۆی بەشێکە لە کۆی سیستەمی دەوڵەتی و پارێزەری بەرژەوەندی دەوڵەت.
ماوە ئەوە بڵێم بەکارهێنانی دەستەواژەی لەشکەر لەخۆیدا جۆرێک ژێستی ڕووناکبیرانە و خۆبەزلزانینە کە زۆر جار لە بواری دیکەشدا بۆ گاڵتەکردن گۆیا بە عەوام و نەخوێندەواری کورد بەکاربردراوە. یانێ ئەم کە بۆ خۆی دەنووسێ، کاری تەنیا فکری و نووسینە و ئەوانەش کە ناڕازین و بە کردەوەو بە نووسین توڕەیی خۆیان دەردەبڕن، یان دەچنە خۆپیشاندان لەشکری عەوام و ڕەشۆکین. کە لە ڕاستیدا پێچەوانەکەی ڕاستە. هەمان لەشکەر دەچن بۆ خۆپیشاندان، لە حەڤدەی شوباتدا دەکوژرێن یان لە شەقامەکانی ئەوروپادا سەگیان تێبەردەدرێ و دەکەونە بن سمی ئەسپی پۆلیسەکانی پارێزەری سیستەمی دادی ئەوروپا و کاک مەریوان و مەریوانەکانیش پارەی ستوونوسینەکانیان لە ئاوێنە و باس وەردەگرن و بە قەول گۆیا ئەوان ڕووناکبیرن.
کەوابوو ئەم لێکدانەوەی کاک مەریوان بێجگە لە خوێندنەوەیەکی ئۆریانتالیستی و جۆرێک لیبرالیزمی خۆشباوەڕی ڕووناکبیریی کورد بۆ من هیچ بایەخێکی دیکەی نییە.
تێبینی: نازانم مەبەستی کاک مەریوان لە “سیستمی داوەری” چییە؟ دیارە ئەم دەستەواژەشە بە هەڵە بەکار نەهاتووە چونکە لە شوێنی دیکە وشەی “داوەر”ی بەکارهێناوە. ئەگەر ئەمەی لە زمانی فارسی وەرگرتبێ ئەوە مانای دادوەری و دادوەر نادا و ئەم وشانە لە کێبەرکێی وەرزشیدا بەکار دەبرێن.

ئازادکردنی ساڵح موسلیم و سیستمی داوەریی وڵاتە ئەوروپییەکان
لە ساتەوەختی دەستبەسەرکردنی ساڵح موسلیمەوە تا ئازادکردنەکەی یەک لەشکر لە خوێندەوار و ڕۆشنبیر و سیاسیی و ڕۆژنامەنووس و چاوێری ھەمەجۆر، کەوتنە قسەوتنێکی بەردەوام بە ئەوروپا، بە سیستمە سیاسیی و داوەرییەکەی و بە حکومەتەکانیشی. ھەندێکیان تا ئەو شوێنە ڕۆیشتن کە بڵێن زۆرێک لە وڵاتەکانی ئەورپا ئەڵقەلەگوێی ئەردۆگانن. ھەندێکی دیکە ھەموو گوتاری مافەکانی مرۆڤ و مافە تاکەکەسیەکانیان بە درۆیەکی گەورە ناوبرد. ھەندێکی دیکە فشەیان بە سیستمی داوەریی ئەم وڵاتانە دەھات و لەسەر مۆدێلی داوەرەکانی لای خۆمان داوەرانی ئەم وڵاتەیان وەک فەرمانبەرێکی گوێڕایەڵی حیزب و حکومەت دەبینیی. ئێستا کە داوەرێکی چیکیی ساڵح موسلیمی ئازادکرد، ئەم لەشکرە لە خوێندەواری لای ئێمە چۆن پینەی بۆچوون و شیکردنەوە و ڕاکانیان دەکەن.
یەکێک لە نەخۆشییە فیکریی و سیاسیی و ئەخلاقییە گەورەکانی ناو دونیای ئێمە بریتییە لە گشتگیرییکردن. گشتگیرییەک ھەموو جیھان لەناو یەک دۆخی سایکۆلۆژیی و یەک حوکمی سەرپێیی و یەک ڕقیی گەورەدا کۆدەکاتەوە. توانای بینینی بەش و ڕەھەندە جیاواز و ناکۆکەکانی ناو کۆمەڵگا ئەوروپییەکان و ھیچ کۆمەڵگایەکی تریشی، نییە. لە دوو دێڕدا مێژووی چەندان سەدەی بەرگریکردن لە مافە تاکەکەسیی و مەدەنییەکانی مرۆڤ دەسڕێتەوە و بە سفری یەکساندەکات. بێگومان منیش وەک ھەموو ئازایدخوازێکی تری ئەم جیھانە گرتنی ساڵح موسلیمم پێناخۆش و کارێکی تەواو ناڕەوابوو، بەڵام باوەڕم بە دادگاکانی ئەوروپا و بە پیادەکردنێکی تایبەتی مافەکانی مرۆڤ و بە ھێزی ئەو بەشە لە کۆمەڵگا ئەوروپییەکان لەدەستنەدا کە دەتوانن ڕێزی مێژو و یاساکانی خۆیان بگرن. ئەوروپا بە ھەموو نووقسانیی و ناشیرینییەکانییەوە ھێشتاکو ئەو بەشەی دونیایە کە تیایدا مرۆڤ خاوەنی کۆمەڵێک مافی گرنگە و ئەو مافانە دەتوانن مرۆڤ لەزۆر مەترسیی بیپارێزێن.

۱۳۹۶/۱۲/۱۰

اعتراضات در شهرهای ایران: بازداشت‌ها و واکنش‌ها

بر اساس تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و اخبار تایید شده توسط برخی از رسانه‌های داخلی ایران، روز جمعه صدها نفر در کرمانشاه به خیابان‌ها آمده‌اند تا اعتراض خود را به گرانی لجام‌گسیخته در این شهر اعلام کنند. 
تظاهرکنندگان که خبرگزاری فارس شمار آنها را ۳۰۰ نفر اعلام کرده است، شعارهایی همچون «یا مرگ یا زندگی»، «زندانی سیاسی آزاد باید گردد» و «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» سر می‌دادند.
اخبار منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی، حاکی از افزایش شمار نیروهای امنیتی در خیابانهای کرمانشاه بود و در برخی گزارش‌های مردمی نیز به درگیری نیروهای امنیتی با معترضان اشاره می‌شد.
پس از آغاز راهپیمایی کرمانشاه که گفته می‌شود در حمایت از راهپیمایی‌های یک روز قبل از آن در شهرهای خراسانی رضوی شکل گرفته است، به تدریج اخبار مربوط به اعتراضات مردمی در دیگر شهرهای ایران نیز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.
در ادامه، عمده تحولات این روز و چکیده ای از تحلیل‌ها، همچنین واکنش‌های داخلی و بین‌المللی به این رویداد ارائه می‌شود.

فقر، زلزله، اختلاس‌های مالی

در کنار اعتراض به گرانی، معترضان در کرمانشاه از عملکرد ضعیف دولت پس از وقوع زلزله در غرب ایران نیز خشمگین هستند. زلزله کرمانشاه دست‌کم ۶۰۰ کشته و ویرانی‌های گسترده‌ای بر جای گذاشت و دولت تا کنون در این منطقه اقدامی موثر برای کمک به زلزله زدگان یا بازسازی مناطق مسکونی انجام نداده است.
در میان معترضان، تعدادی از مالباختگان نیز دیده می‌شدند. بنا بر اعلام خبرگزاری تسنیم، مالباختگانی که در تجمع میدان آزادی شهر کرمانشاه شرکت کرده بودند، خواستار مشخص شدن وضعیت سپرده‌هایی که در موسساتی مانند کاسپین گذاشته بودند و بازیابی سپرده‌ها شده‌اند. 
بیکاری از دیگر دلایل اعتراضات مردمی در این روز است. حدود ۳.۲ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران بیکار هستند.
بنا بر اعلام مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در سال جاری در این کشور ۱۲.۴ درصد بوده که ۱.۴ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.